پارسه / پرسپولیس
تخت جمشید ، پایتخت باشکوه و تشریفاتی امپراتوری هخامنشیان در دوران باستان بوده است. این مجموعه بی‌نظیر، نمادی از اوج هنر، معماری و تمدن ایران باستان به شمار می‌رود و امروزه به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو، همواره مورد توجه گردشگران و پژوهشگران سراسر جهان قرار دارد.
نام اصلی این مکان در دوران هخامنشی، ” پارسه ” به معنای “شهر پارسیان” بوده است. یونانیان آن را “پرسپولیس” به معنای “شهر پارسی” نامیدند. نام “تخت جمشید” در دوران‌های بعد و پس از فراموش شدن خط میخی، به دلیل ارتباط آن با داستان‌های اساطیری جمشید پادشاه افسانه‌ای ایران، رایج شد.
تاریخچه و بنیان‌گذاری تخت جمشید
* بنای تخت جمشید در حدود ۵۱۸ سال قبل از میلاد مسیح به دستور داریوش بزرگ آغاز شد.
* هدف از ساخت این مجموعه، ایجاد پایتختی باشکوه برای برگزاری مراسم آیینی، جشن‌های نوروزی و پذیرایی از نمایندگان کشورهای تابعه امپراتوری هخامنشی بوده است.
* ساخت و توسعه تخت جمشید در زمان پادشاهان بعدی هخامنشی، خشایارشاه و اردشیر اول نیز ادامه یافت و حدود ۱۵۰ سال به طول انجامید.
موقعیت جغرافیایی:
* تخت جمشید در استان فارس، حدود ۱۰ کیلومتری شمال شهر مرودشت و ۵۷ کیلومتری شمال شرقی شهر شیراز واقع شده است.
* این مجموعه در دشت وسیع مرودشت و در دامنه کوهی به نام “کوه رحمت” بنا شده است.
* ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۱۷۷۰ متر است.
معماری و ویژگی‌ها:
* معماری تخت جمشید، نمایانگر اوج هنر و مهندسی دوران هخامنشی است. در ساخت آن از سنگ‌های باکیفیت و تراشیده شده با دقت بسیار بالا استفاده شده است.
* این مجموعه بر روی یک صفه یا سکوی سنگی به وسعت حدود ۱۳ هکتار و با ارتفاع ۸ تا ۱۸ متر بالاتر از سطح دشت بنا شده است.
* بخش‌های مهم تخت جمشید:
* پلکان ورودی اصلی: با نقوش برجسته سربازان و نمایندگان ملل مختلف که هدایایی برای پادشاه می‌آورند.
* دروازه ملل: ورودی باشکوه با ستون‌های عظیم و تندیس‌های گاو بالدار.
* کاخ آپادانا: تالار بزرگ با ۷۲ ستون سنگی که برای پذیرایی‌های رسمی و مراسم مهم استفاده می‌شده است.
* کاخ صد ستون: دومین کاخ بزرگ تخت جمشید با صد ستون سنگی.
* کاخ تچر (کاخ داریوش): کاخ اختصاصی داریوش بزرگ.
* کاخ هدیش (کاخ خشایارشا): کاخ اختصاصی خشایارشا.
* کاخ ملکه (حرمسرا): امروزه به عنوان موزه تخت جمشید مورد استفاده قرار می‌گیرد.
* خزانه شاهی: محل نگهداری گنجینه‌ها و دارایی‌های سلطنتی.
* سنگ‌نبشته‌ها و کتیبه‌ها: حاوی اطلاعات مهمی درباره تاریخ، ساخت و اهداف این مجموعه به خط میخی ایلامی، پارسی باستان و اکدی.
* نقوش برجسته: دیوارهای تخت جمشید با نقوش برجسته بسیار زیبا و هنرمندانه‌ای تزئین شده‌اند که تصاویری از سربازان، نمایندگان ملل تابعه، مراسم نوروز و حیوانات افسانه‌ای را به نمایش می‌گذارند. این نقوش نه تنها جنبه تزئینی دارند بلکه اطلاعات ارزشمندی درباره فرهنگ، آداب و رسوم و پوشاک آن دوران ارائه می‌دهند.
* سیستم آبرسانی و فاضلاب: تخت جمشید دارای یک سیستم پیشرفته آبرسانی و فاضلاب بوده است که نشان از دانش بالای مهندسان آن دوره دارد.
اهمیت و جایگاه کنونی:
* تخت جمشید به عنوان نمادی از شکوه و عظمت امپراتوری هخامنشی و تمدن ایران باستان، از اهمیت تاریخی، فرهنگی و هنری بی‌نظیری برخوردار است.
* این مجموعه در سال ۱۹۷۹ میلادی به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید و همواره میزبان تعداد زیادی از گردشگران داخلی و خارجی است.
* تلاش‌ها برای حفظ و مرمت این اثر ارزشمند همچنان ادامه دارد.