پلاستیک گرمانرم
Thermoplastics
ترمو پلاستیک دسته‌ای از پلیمرها هستند که با افزایش دما نرم و ذوب می‌شوند و با کاهش دما دوباره جامد می‌گردند. این فرآیند نرم شدن و جامد شدن می‌تواند بارها و بارها تکرار شود بدون اینکه تغییر شیمیایی قابل توجهی در ساختار پلاستیک رخ دهد. به همین دلیل، پلاستیک‌های گرمانرم قابلیت بازیافت دارند.
ویژگی کلیدی ترمو پلاستیک
* قابلیت ذوب و انجماد مکرر: مهم‌ترین ویژگی آن‌ها این است که می‌توانند بارها ذوب و دوباره جامد شوند.
* ساختار خطی یا شاخه‌ای: مولکول‌های پلیمر در گرمانرم‌ها معمولاً به صورت زنجیره‌های خطی یا شاخه‌ای با پیوندهای ضعیف بین زنجیره‌ای قرار گرفته‌اند. این ساختار امکان حرکت زنجیره‌ها در هنگام گرم شدن و در نتیجه نرم شدن پلاستیک را فراهم می‌کند.
* قابلیت شکل‌دهی آسان: به دلیل قابلیت ذوب شدن، می‌توان آن‌ها را به روش‌های مختلفی مانند تزریق، اکستروژن، قالب‌گیری بادی و ترموفرمینگ به اشکال گوناگون درآورد.
* قابلیت بازیافت: به دلیل عدم تغییر شیمیایی در هنگام ذوب و انجماد، می‌توان آن‌ها را ذوب کرده و دوباره مورد استفاده قرار داد.
* خواص متنوع: پلاستیک‌های گرمانرم طیف وسیعی از خواص فیزیکی و شیمیایی را ارائه می‌دهند، از پلاستیک‌های نرم و انعطاف‌پذیر گرفته تا پلاستیک‌های سخت و مقاوم.
برخی از رایج‌ترین انواع ترموپلاستیک
* پلی‌اتیلن (PE): پرمصرف‌ترین پلاستیک جهان، در تولید کیسه‌های پلاستیکی، بطری‌ها، لوله‌ها و فیلم‌های بسته‌بندی استفاده می‌شود. شامل انواع مختلفی مانند پلی‌اتیلن سنگین (HDPE) و پلی‌اتیلن سبک (LDPE).
* پلی‌پروپیلن (PP): پلاستیکی سخت و مقاوم در برابر حرارت و مواد شیمیایی، در تولید ظروف مواد غذایی، قطعات خودرو، الیاف و بسته‌بندی استفاده می‌شود.
* پلی‌وینیل کلراید (PVC): پلاستیکی سخت و مقاوم که می‌تواند نرم و انعطاف‌پذیر نیز شود، در تولید لوله‌ها، پروفیل‌های ساختمانی، کفپوش‌ها، روکش کابل‌ها و چرم مصنوعی استفاده می‌شود.
* پلی‌استایرن (PS): پلاستیکی سخت و شفاف که می‌تواند به فوم نیز تبدیل شود، در تولید ظروف یکبار مصرف، بسته‌بندی، عایق حرارتی و قطعات الکترونیکی استفاده می‌شود.
* پلی‌اتیلن ترفتالات (PET): پلاستیکی شفاف و مقاوم در برابر نفوذ گازها، عمدتاً در تولید بطری‌های نوشیدنی و الیاف پلی‌استر استفاده می‌شود.
* پلی‌کربنات (PC): پلاستیکی سخت، شفاف و مقاوم در برابر ضربه، در تولید عینک‌ها، لنزها، قطعات خودرو و تجهیزات ایمنی استفاده می‌شود.
* پلی‌آمید (PA) یا نایلون: پلاستیکی مقاوم در برابر سایش و مواد شیمیایی، در تولید الیاف، قطعات خودرو، چرخ‌دنده‌ها و بلبرینگ‌ها استفاده می‌شود.
* آکریلونیتریل بوتادین استایرن (ABS): پلاستیکی سخت و مقاوم در برابر ضربه و حرارت، در تولید قطعات خودرو، لوازم خانگی و اسباب‌بازی‌ها استفاده می‌شود.
کاربردهای پلاستیک‌های گرمانرم:
پلاستیک‌های گرمانرم به دلیل خواص متنوع و قابلیت شکل‌دهی آسان، کاربردهای بسیار گسترده‌ای در صنایع مختلف دارند، از جمله:
* بسته‌بندی: تولید انواع فیلم‌ها، بطری‌ها، ظروف و کیسه‌ها.
* ساختمان و ساخت و ساز: تولید لوله‌ها، پروفیل‌ها، عایق‌ها و کفپوش‌ها.
* خودروسازی: تولید قطعات داخلی و خارجی خودرو.
* لوازم خانگی: تولید بدنه و قطعات داخلی لوازم خانگی.
* الکترونیک و برق: تولید عایق‌ها، روکش کابل‌ها و قطعات الکترونیکی.
* منسوجات: تولید الیاف مصنوعی مانند پلی‌استر و نایلون.
* پزشکی: تولید تجهیزات پزشکی یکبار مصرف و ایمپلنت‌ها.
* کشاورزی: تولید فیلم‌های گلخانه‌ای و لوله‌های آبیاری.
در مقابل پلاستیک‌های گرمانرم، پلاستیک‌های گرماسخت (Thermosets) قرار دارند که پس از یک بار حرارت دیدن و شکل گرفتن، دیگر قابلیت ذوب شدن مجدد را ندارند و در صورت حرارت دیدن، تجزیه می‌شوند. این تفاوت اساسی در رفتار حرارتی، ناشی از ساختار شبکه‌ای و پیوندهای قوی بین زنجیره‌ای در پلاستیک‌های گرماسخت است.