کاشی غاز مغازی نوعی کاشی از اصطلاحات معماری سنتی ایران با ویژگی‌های منحصربه‌فرد است که در معماری و تزئینات بناهای تاریخی به‌ویژه در دوره‌های اسلامی کاربرد داشته است.
تعریف کاشی غاز مغازی
* معنی لغوی :
– واژه‌ی «غاز مغازی» ترکیبی از «غاز» (به معنای رنگ پرطاووسی یا ابریشمی) و «مغازی» (مربوط به معرق یا رنگ‌آمیزی پیچیده) است. در برخی منابع، آن را به‌عنوان کاشی معرق یا کاشی با رنگ پرطاووسی معرفی کرده‌اند .
– در فرهنگ‌های فارسی، این کاشی با لعاب کبود (آبی تیره) و تزئینات طلایی توصیف شده که طرح‌های موج‌دار و پرجزئیات دارد
* ویژگی‌های فنی :
– جنس :
از نوع کاشی‌های لعاب‌دار با پایه‌ی سفالی یا آجری است که با لعاب شیشه‌ای پوشانده می‌شود .
– رنگ‌آمیزی :
کاشی غازمغازی معمولاً با رنگ‌های آبی لاجوردی، فیروزه‌ای و طلایی تزئین می‌شود و طرح‌هایی شبیه به پرطاووس یا امواج آب دارد .
– روش تولید :
مانند دیگر کاشی‌های سنتی، با تکنیک‌های معرق‌کاری یا نقاشی زیرلعابی ساخته می‌شود .
کاربردهای تاریخی و معماری
۱. تزئین بناهای مذهبی :
– در مساجد، امامزاده‌ها و مدارس دینی برای پوشش گنبدها، محراب‌ها و دیوارها استفاده می‌شد. طرح‌های اسلیمی و هندسی آن نماد هنر اسلامی است .
۲. کاخ‌ها و عمارت‌های سلطنتی:
– در دوره‌های صفوی و قاجار، این کاشی‌ها برای زیباسازی نمای بیرونی و داخلی کاخ‌ها به‌کار می‌رفت .
۳. عناصر تزئینی:
– کاشی غازی و مغازی در ساخت قرنیزها ، کتیبه‌ها و نورگیرها (مانند گلجام) استفاده می‌شد .
تفاوت با دیگر کاشی‌های سنتی
– کاشی هفت رنگ :
بیشتر با رنگ‌های متنوع و نقوش انسانی/حیوانی شناخته می‌شود، درحالی که غاز مغازی بر رنگ‌های سرد (آبی/طلایی) و طرح‌های انتزاعی تمرکز دارد .
– کاشی معرق :
غاز مغازی گاهی زیرمجموعه‌ی معرق قرار می‌گیرد، اما طرح‌های آن اغلب پیچیده‌تر و با جلوه‌ی متالیک همراه است .
نمونه‌های باقی‌مانده
– برخی از این کاشی‌ها در بناهای تاریخی اصفهان مانند مسجد شیخ لطف‌الله و کاشان دیده می‌شوند .