حرکت خاک به سمت پایین بر اثر تحمیل بار بیش از حد توان را نشست می گویند.
وزن ساختمان باعث ایجاد نیروی عمودی بر روی خاک و منجر به نشست ساختمان می شود.اعلب ساختمان ها با گذشت زمان این پدیده را با شدت های مختلف تجربه می کنند.
نشست ساختمان میتواند تدریجی یا ناگهانی کل ساختمان یا بخشی از آن نسبت به سطح اولیه‌اش است. نشست ساختمان میتواند خسارات جبران‌ناپذیری به سازه وارد کرده و حتی منجر به تخریب کامل آن شود.
انواع نشست ساختمان
*نشست یکنواخت : وقتی کل پایه و زیربنای ساختمان با سرعتی برابر به پایین حرکت می کند.معمولاً هیچ نوع ترک خوردگی به نشانه نشست ایجاد نمی شود و در صورت ایجاد ترک، بسیار ناچیز هستند.
*نشست دیفرانسیلی : یا نشست نامتقارن وقتی خاک زیرین ساختمان در نقاط مختلف و با سرعت متفاوت و عیر یکنواخت حرکت میکند . این نوع نشست ساختمان معمولاً باعث بروز ترک خوردن ستون ها، سقف و حتی دیوارها می شود
علل اصلی نشست ساختمان
* فرونشست
* بارگذاری بیش از حد: ساخت و ساز ساختمان‌های سنگین بر روی خاک‌های نرم و سست، میتواند باعث فشردگی خاک و نشست ساختمان شود.
* تغییرات در خواص خاک: عوامل مختلفی مانند تغییرات آب و هوایی، لرزش‌های زمین و فعالیت‌های انسانی می‌توانند باعث تغییر در خواص فیزیکی و مکانیکی خاک شده و در نتیجه نشست ساختمان را به دنبال داشته باشند.
* وجود لایه‌های رسی: خاک‌های رسی به دلیل خاصیت تورم و انقباض در اثر تغییرات رطوبت، می‌توانند باعث نشست و خیزش ساختمان شوند.
* ساخت و ساز در مناطق گسلی: فعالیت گسل‌ها میتواند باعث ایجاد تنش در خاک و در نتیجه نشست ساختمان شود.
اثرات نشست ساختمان
* ترک خوردگی در دیوارها و کف‌ها: یکی از اولین نشانه‌های نشست ساختمان، ایجاد ترک‌های ریز و درشت در دیوارها، کف‌ها و سایر اجزای سازه‌ای است.
* کج شدن درها و پنجره‌ها: با نشست ساختمان، درها و پنجره‌ها دیگر به راحتی باز و بسته نمی‌شوند و ممکن است از قاب خود خارج شوند.
* شیب دار شدن کف‌ها: نشست نامنظم ساختمان میتواند باعث شیب دار شدن کف‌ها و ایجاد مشکلاتی در تردد شود.
* آسیب به تاسیسات زیربنایی: نشست ساختمان میتواند به لوله‌های آب، فاضلاب و سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی آسیب برساند.
* تخریب کامل ساختمان: در موارد شدید، نشست ساختمان میتواند به تخریب کامل آن منجر شود.
پیشگیری و مقابله با نشست ساختمان
* مطالعات دقیق خاک: قبل از شروع ساخت و ساز، انجام مطالعات دقیق خاک برای تعیین نوع خاک، ظرفیت باربری و سطح آب زیرزمینی ضروری است.
* طراحی مناسب سازه: طراحی سازه باید با توجه به شرایط خاک و بارگذاری‌های احتمالی انجام شود.
* استفاده از مصالح مناسب: استفاده از مصالح با کیفیت و مقاوم در برابر تغییرات محیطی، میتواند به کاهش اثرات نشست ساختمان کمک کند.
* اجرای سیستم‌های زهکشی: ایجاد سیستم‌های زهکشی مناسب برای کنترل سطح آب زیرزمینی و کاهش فشار بر روی خاک.
* نظارت بر ساختمان در طول عمر مفید: نظارت بر ساختمان در طول عمر مفید آن و انجام تعمیرات به موقع، میتواند از بروز خسارات جدی جلوگیری کند.
توجه: برای مقابله با نشست ساختمان و جلوگیری از خسارات جبران‌ناپذیر، لازم است از مشاوره متخصصان زمین‌شناسی و مهندسی عمران استفاده شود.