خاک رسی / زمین رسی/ clay soil
منظور از بستر رسی زمین است که متشکل از خاک رس است.تشخیص بستر رسی در ساختمان سازی و اجرای فونداسیون دارای اهمیت است.این بسترها به دلیل ویژگی‌های خاص خود مانند تورم و انقباض در اثر تغییر رطوبت ، می‌توانند باعث ایجاد نشست ، ترک خوردگی و آسیب به ساختمان‌ها شوند.
تشکیل بستر رسی
بسترهای رسی معمولاً از فرسایش سنگ‌های آذرین و دگرگونی تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها در اثر عوامل جوی و محیطی مانند باران، باد و تغییرات دما، به تدریج خرد شده و به ذرات بسیار ریز تبدیل می‌شوند. این ذرات ریز توسط آب و باد جابه‌جا شده و در مناطق مختلف رسوب می‌کنند.
فعالیت صفحات تکتونیکی و گسل‌های موجود در منطقه، بر روی توزیع و ضخامت لایه‌های رسی تاثیر میگذارند.
انواع بستر رسی
*اگر رس خشک بی آب و فشرده باشد پی سازی بستر مناسبی محسوب میشود و قادر به تحمل نیرو های وارده است.
*اگر رس آب دار و مرطوب باشد بستر مناسبی نیست و باید با اجرای تمهیدات ویژه برای بستر پی مورد استفاده قرار گیرد.
ویژگی‌های بستر رسی
* ذرات بسیار ریز: اندازه ذرات رس کمتر از 0.002 میلی‌متر است.
* چسبندگی بالا: ذرات رس به دلیل بار الکتریکی سطحی، به یکدیگر می‌چسبند و ساختارهای پیچیده‌ای را تشکیل می‌دهند.
* نفوذپذیری کم: آب به سختی از میان بستر رسی عبور می‌کند.
* قابلیت نگهداری آب: بستر رسی می‌تواند مقدار زیادی آب را در خود نگه دارد.
* قابلیت تغییر حجم: هنگام خشک شدن، بستر رسی منقبض شده و ترک می‌خورد و هنگام مرطوب شدن، متورم میشود.
مناطق تهران با بستر رسی
تعیین دقیق مناطقی که به طور کامل از بستر رسی تشکیل شده‌اند، نیازمند مطالعات زمین‌شناسی دقیق و آزمایش تخصصی خاک است. با این حال، به طور کلی، مناطق جنوبی و جنوب غربی تهران به دلیل نزدیکی به رودخانه‌ها و دشت‌های آبرفتی ، احتمال وجود بسترهای رسی در آن‌ها بیشتر است.
مشکلات ناشی از بسترهای رسی در ساخت و ساز
* نشست ساختمان: تغییرات رطوبت در بستر رسی باعث تورم و انقباض آن میشود که در نتیجه می‌تواند به نشست ساختمان‌ها منجر شود.
* ترک خوردگی: نشست نامنظم و تغییرات حجمی بستر رسی، باعث ایجاد ترک خوردگی در دیوارها، کف‌ها و سایر اجزای ساختمان میشود.
* کج شدن ساختمان: در موارد شدید، نشست نامنظم می‌تواند به کج شدن ساختمان منجر شود.
* آسیب به تاسیسات زیربنایی: بسترهای رسی می‌توانند به تاسیسات زیربنایی مانند لوله‌ها و کابل‌ها آسیب برسانند.
راهکارهای مقابله با مشکلات ناشی از بسترهای رسی
* مطالعات دقیق خاک: قبل از شروع هرگونه ساخت و ساز، انجام مطالعات دقیق خاک برای تعیین نوع خاک، ضخامت لایه‌های رسی و ویژگی‌های مهندسی آن ضروری است.
* طراحی مناسب سازه: طراحی سازه باید با توجه به ویژگی‌های خاک بستر و با استفاده از روش‌های مقاوم سازی ساختمان مناسب انجام شود.
* استفاده از مصالح مناسب: استفاده از مصالح ساختمانی با مقاومت بالا در برابر تغییرات حجم، مانند بتن مسلح ، می‌تواند به کاهش اثرات مخرب بستر رسی کمک کند.
* اجرای سیستم‌های زهکشی: ایجاد سیستم‌های زهکشی مناسب برای کنترل سطح آب زیرزمینی و کاهش تغییرات رطوبت در بستر رسی.
* نظارت بر ساختمان در طول عمر مفید: نظارت بر ساختمان در طول عمر مفید آن و انجام تعمیرات به موقع، می‌تواند از بروز خسارات جدی جلوگیری کند.
توجه
برای تصمیم‌گیری در مورد ساخت و ساز در هر منطقه خاص، لازم است از مشاوره متخصصان زمین‌شناسی و مهندسی عمران استفاده کنید.