کمیسیون ماده پنج قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران
طرح های تفصیلی شهری و تغییرات آن ها در هر استان در کمیسیونی با عنوان کمیسیون ماده ۵ به ریاست استاندار و یا در غیاب وی معاون عمرانی ایشان ، بررسی و تصویب می گردد .
کمیسیون ماده ۵ بعد از شورای عالی شهرسازی و معماری ، این کمیسیون نقش مهم و سازنده ای را ایفا می کند .
این کمیسیون به عنوان مرجعی پایین تر از شورای عالی ، جهت تهیه طرح های جزیی تر که به طرح های تفصیلی معروف گشته اند تعیین شده است .
کمیسیون ماده ۵ قانون تأسیس شورای عالی شهر سازی و معماری ایران ، طرح تفصیلی طرح جامع شهری را که مهندسین مشاور شهرساز بر اساس اصول طرح جامع مصوب شده تهیه می نمایند از نظر فنی بررسی می کنند و در صورت صحت مطالعات و جوابگویی به نیازهای محلی ، آن را به تصویب می رسانند .
رعایت طرح مزبور برای همگان لازم الاجرا است .
شورای شهر آن قسمت از نقشه های طرح تفصیلی مصوب را که از وظایف مشخص شهرداری بوده و ضمنأ اجرای آن برای شهرداری از نظر مالی تعهد آور و یا امکان پذیر است ، با توجه به الویت ها و خصوصأ تأمین منابع مالی برای اجرا ، تصویب می نماید که بدین ترتیب اجرای این نقشه های طرح تفصیلی مصوب کمیسیون ماده ۵ برای شهرداری مربوط لازم الاجرا خواهد بود .
شهرداری طبق ماده ۷ قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی(از جمله طرح جامع مصوب) می باشد و عدم تصویب یا تأخیردرتصویب انجمن شهردرمورد برخی از نقشه های طرح تفصیلی مصوب کمیسیون ماده ۵ رافع مسئولیت های وی در قبال رعایت نمودن طرح های مذکور در هنگام صدور پروانه های ساختمان ، تفکیک و یا سایر اقدامات شهرسازی نمی باشد .
ترکیب اعضای کمیسیون ماده ۵ با ترکیب اعضای کمیسیون تبصره ماده ۵ (در شهر تهران) متفاوت است و این تفاوت ناشی از تفاوت عناصر ضروری در شهر تهران به عنوان پایتخت ، با دیگر شهرهای کشور است .
وظایف شورای عالی شهرسازی و معماری ایران(کمیسیون ماده۵) :
بررسی پیشنهادهای لازم در مورد سیاست کلی شهرسازی برای طرح در هیأت وزیران .
اظهار نظر نسبت به پیشنهادها و لوایح شهرسازی و مقررات مربوط به طرح های جامع شهری که شامل منطقه بندی ، نحوه استفاده از زمین ، تعیین مناطق صنعتی بازرگانی ، اداری ، مسکونی ، تأسیسات عمومی ، فضای سبز و سایر نیازمندی های عمومی شهر می باشد .
بررسی و تصویب نهایی طرح های جامع شهری و تغییرات آن ها خارج از نقشه های تفصیلی .
تصویب معیارها و ضوابط و آیین نامه های شهرسازی .
حدود اختیارات :
مصوبات این کمیسیون بر حقوق مالکانه افراد بی تأثیر نیست نسبت به تعیین میزان تراکم ، سطح اشغال و تعیین کاربری می تواند حقوق مالکانه اشخاص بر املاک یک شهر راتحت تأثیر قراردهد و محدودیت هایی را برای مالکین ایجاد کند .
مصوبات این مرجع نباید به شکلی باشد که حقوق مالکانه اشخاص را سلب یا بر خلاف قوانین مدونه ، وظایفی برای آن ها ایجاد نماید .
این شورا حق قانون گذاری که از شئونات مجلس شورای اسلامی است را دارا نیست .
کمیسیون ماده ۵ برای تصویب طرح های تفصیلی ، باید در چهارچوب طرح جامع شهری اقدام کند و علاوه بر آن از حدود قوانین مربوطه خارج نگردد .
شکایت از مصوبات کمیسیون ماده ۵ در دیوان عدالت اداری :
از جمله مراجع مهمی که دسته ای از دعاوی شهرداری ها در دیوان عدالت اداری متوجه آن است ، کمسیون ماده ۵ قانون شورای عالی شهرسازی و معماری ایران است .
رسیدگی به شکایات شوراهای اسلامی شهرها و مراجعی مانند کمیسیون فوق الذکر اگر جنبه ی عمومی و فراگیر داشته باشد در صلاحیت هیأت عمومی دیوان عدالت اداری است ، اما اگر جنبه ی عمومی نداشته باشد و صرفأ در مورد شخص یا اشخاص معینی باشد در صلاحیت شعب دیوان عدالت اداری است .