حقوق شبه عینی، دسته‌ای از حقوق هستند که برخلاف حقوق عینی، مستقیماً به یک شیء معین تعلق ندارند، اما مانند حقوق عینی، دارای آثار و ویژگی‌های خاصی هستند. به عبارت دیگر، حق شبه عینی، حقی است که شخص در مقابل شخص دیگر، به دلیل وجود یک رابطه حقوقی خاص، از او تقاضای انجام فعل یا ترک فعل دارد.
حقوق شبه عینی در مقابل “حقوق عینی” و “حقوق دینی” قرار می‌گیرد.
ویژگی‌های حقوق شبه عینی
* عدم تعلق مستقیم به شیء: حقوق شبه عینی، مانند حقوق دینی، به طور مستقیم به یک شیء معین تعلق ندارند. بلکه، ناشی از یک رابطه حقوقی خاص بین دو شخص هستند.
* قابلیت استناد در برابر شخص معین: حق شبه عینی را فقط می‌توان در برابر شخصی که با او رابطه حقوقی داریم، استناد کرد.
* دارای آثار حقوقی خاص: حقوق شبه عینی، مانند حقوق عینی، دارای آثار حقوقی خاصی هستند و می‌توانند مورد حمایت قانون قرار گیرند.
تفاوت حقوق شبه عینی با حقوق عینی و حقوق دینی
* تعلق به شیء
حقوق عینی: مستقیم
حقوق شبه عینی: غیر مستقیم
حقوق دینی: ندارد
* قابلیت استناد
حقوق عینی: در برابر همه
حقوق شبه عینی: در برابر شخص معین
حقوق دینی: در برابر شخص معین
* نوع رابطه
حقوق عینی: رابطه مستقیم با شیء
حقوق شبه عینی: رابطه ناشی از عمل حقوقی
حقوق دینی: رابطه ناشی از تعهد
نمونه‌های حقوق شبه عینی
* حق انتفاع: حق انتفاع، حقی است که به موجب آن، شخص می‌تواند از مالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد، استفاده کند.
* حق ارتفاق: حق ارتفاق، حقی است که به موجب آن، شخص می‌تواند از ملک دیگری برای رفع نیازهای خود استفاده کند. مانند حق عبور از ملک همسایه.
* حق سرقفلی: حق سرقفلی، حقی است که به موجب آن، مستأجر می‌تواند در صورت تخلیه ملک تجاری، از مالک، مبلغی را به عنوان حق سرقفلی دریافت کند.
اهمیت حقوق شبه عینی
حقوق شبه عینی، نقش مهمی در روابط حقوقی بین اشخاص ایفا می‌کنند و به حفظ حقوق و منافع آنها کمک می‌کنند.
به دلیل پیچیدگی و ظرافت این دسته از حقوق، توصیه می‌شود که در صورت بروز هرگونه ابهام یا اختلاف ، با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت کنید.