خصولتی شرکت های تقلبی خصوصی هستند که بصورت مستقیم توسط کارکنان دولت یا غیر مستقیم ( به واسطه وابستگان انها ) راه اندازی شده اغلب از رانت اقتصادی و اطلاعاتی و منابع مالی دولت استفاده می کنند. اما سود حاصله به صاحبان آنها می رسد. ( بیت المال به کام عده ای خاص)
در جریان خصوصی سازی در ایران خیلی از شرکت های دولتی سودآور با شرایط دلخواه و بدون برگزاری تشریفات درست به مالکیت این شرکت ها درآمده است.
این شرکت ها دارائی ها و همچنین منابع کشور را به تاراج می برند.
چون خود توانائی و تخصص انجام موضوع فعالیت شرکت های تحت اختیار گرفته را ندارند و از طرفی پولی نداده اند و زحمتی برای آن نکشیده اند. یا دلالی می کنند و یا بدلیل سوء مدیریت بسرعت به تعطیلی کشیده می شوند.
این افراد دولتی‌هایی هستند که با سوء استفاده از قانون تجارت ایران شرکت‌هایی راه می‌اندازند و به بخش خصوصی اجازه فعالیت نمی‌دهند و برای آنها سنگ اندازی میکنند. شفاف نیستند، مالیات نمی دهند.و مشکلات عدیده اقتصادی بوجود می اورند.
بواسطه نفوذ و قدرتی که در سیستم اداره کشور دارند آزادی عمل، رشد و توان رقابت را برای بخش خصوصی واقعی تنگ میکنند، آنها را فراری داده یا به ورشکستگی می‌کشد.
آنها جزام اقتصاد هستند. که با اعمال نفوذ ، رانت و زمین گیر کردن فعالان واقعی اقتصاد ، خود به سودهای کلان و نامشروع میرسند میبرند. کشور را ویران میکنند.
خصولتی ها اعلب بر اساس روش های متفاوت و نادرست ، غیر شفاف و غیر اخلاقی شکل میگیرند.لذا بطور دقیق قابل شناسایی و دسته بندی تیستند.
برخی انواع شرکت های خصولتی
* صدرصد خصولتی
کل سهام در مالکیت شرت خصولتی
* شرکت خصولتی سهامدار شرکت های دولتی
در این گونه ، خصولتی برای توصیف شرکت‌ها و بنگاه‌هایی استفاده میشود که به طور همزمان ویژگی‌های بخش دولتی و خصوصی را دارند. این شرکت‌ها عموماً از طریق خصوصی‌سازی ناقص شرکت‌های دولتی ، شکل میگیرند و دولت همچنان مالکیت قابل توجهی در آنها دارد یا نفوذ قابل توجهی بر تصمیم‌گیری‌های آنها اعمال میکند.
ویژگی‌های این نوع شرکت‌های خصولتی
* مالکیت دوگانه: در این شرکت‌ها، هم دولت و هم بخش خصوصی سهام دارند.
* نفوذ دولت: دولت معمولاً نفوذ قابل توجهی بر تصمیم‌گیری‌های شرکت‌های خصولتی دارد، حتی اگر سهم کمتری از سهام را در اختیار داشته باشد.
* شفافیت کمتر: به دلیل ماهیت پیچیده مالکیت و کنترل، شرکت‌های خصولتی معمولاً شفافیت کمتری نسبت به شرکت‌های کاملاً خصوصی دارند.
* رانت‌جویی: شرکت‌های خصولتی به دلیل ارتباطات خاص با دولت، از رانت‌های اقتصادی و اطلاعاتی بهره‌مند می شوند.
در این گونه خصولتی ها دولت برای حفظ کنترل بر بخش‌های اقتصاد ، شرکت‌های خصولتی را ایجاد کند. و بخش کمتری را واگذار میکند ،
تداخل اهداف اقتصادی و سیاسی ، اعمال نفوذ دولت در تصمیم گیرها ، بکار گیری افراد ناکارامد ، ضعف مدیریت و … در نهایت موجب زیان ده شدن و در نهایت ورشکستگی انهاست.
* شرکت های دولتی با ژست خصوصی:
بخش دیگر خصولتی ها نهاد ها ارگان‌هایی هستند که وابسته به حکومت ، یا دولت هستند. ولی ژست خصوص می گیرند.
این شرکت ها به منظور اهداف پیچیده سیاسی تشکیل میشوند. و به دلیل عدم شفافیت مورد سو استفاده مالی مدیران و کارکنان ان و در نهایت ورشکستگی میشود.
معایب شرکت های خصولتی
* شفافیت کمتر و افزایش ریسک فساد
* کاهش رقابت و بهره‌وری
* کاهش انگیزه برای کسب سود و افزایش کارایی در اقتصاد کلان
* اختلاف طبقاتی
* تقسیم ناعادلانه منابع و کشور
* بر هم زدن انسجام همبستگی ملی و بی اعتمادی مردم به دولتیی ها
چالش‌های مرتبط با شرکت‌های خصولتی
* تعارض منافع: وجود اهداف متعدد و گاهی متناقض در شرکت‌های خصولتی می‌تواند منجر به تعارض منافع شود.
* کاهش کارایی: نفوذ دولتی ها و اهداف نامشروع اقتصادی ممکن است به کاهش کارایی و بهره‌وری این شرکت‌ها منجر شود.
* افزایش ریسک فساد: به دلیل پیچیدگی ساختار مالکیت و کنترل، شرکت‌های خصولتی مستعد فساد می باشند.