خصولتی شرکت های خصوصی که توسط عوامل دولت راه اندازی شده اغلب از رانت اقتصادی و اطلاعاتی و منابع دولت استفاده می کنند. و سود حاصله به صاحبان آنها می رسد. خصولتی ها فقط به شرکت های تقلبی تمام نمی شود. بخش دیگر خصولتی ها نهاد ها ارگان‌هایی هستند که وابسته به حکومت ، یا دولت هستند. ولی ژست خصوص می گیرند.
در جریان خصوصی سازی در ایران خیلی از شرکت های دولتی سودآور با شرایط دلخواه و بدون برگزاری تشریفات درست به مالکیت این شرکت ها درآمد.
این شرکت ها دارائی ها و همچنین منابع دولت را به تاراج می برند.
چون خود توانائی و تخصص انجام موضوع فعالیت شرکت های تحت اختیار گرفته را ندارند و از طرفی پولی نداده اند و زحمتی برای آن نکشیده اند. یا دلالی می کنند و یا بدلیل سوء مدیریت بسرعت به تعطیلی کشیده می شوند.
این افراد دولتی‌هایی هستند که با سوء استفاده از قانون تجارت ایران شرکت‌هایی راه می‌اندازند و به بخش خصوصی اجازه فعالیت نمی‌دهند و برای آنها سنگ اندازی میکنند. شفاف نیستند، مالیات نمی دهند.و مشکلات عدیده اقتصادی بوجود می اورند.
بواسطه نفوذ و قدرتی که در سیستم اداره کشور دارند آزادی عمل، رشد و توان رقابت را برای بخش خصوصی واقعی تنگ میکنند، آنها را فراری داده یا به ورشکستگی می‌کشد.
آنها جزام اقتصاد هستند. که با اعمال نفوذ ، رانت و زمین گیر کردن فعالان واقعی اقتصاد ، خود به سودهای کلان و نامشروع میرسند میبرند. کشور را ویران میکنند.
در برخی موارد خصولتی برای توصیف شرکت‌ها و بنگاه‌هایی استفاده می‌شود که به طور همزمان ویژگی‌های بخش دولتی و خصوصی را دارند. این شرکت‌ها عموماً از طریق خصوصی‌سازی ناقص شرکت‌های دولتی به عوامل خود شکل می‌گیرند و دولت همچنان مالکیت قابل توجهی در آنها دارد یا نفوذ قابل توجهی بر تصمیم‌گیری‌های آنها اعمال می‌کند.
ویژگی‌های اصلی شرکت‌های خصولتی:
* مالکیت دوگانه: در این شرکت‌ها، هم دولت و هم بخش خصوصی سهام دارند.
* نفوذ دولت: دولت معمولاً نفوذ قابل توجهی بر تصمیم‌گیری‌های شرکت‌های خصولتی دارد، حتی اگر سهم کمتری از سهام را در اختیار داشته باشد.
* اهداف چندگانه: شرکت‌های خصولتی معمولاً اهداف چندگانه‌ای را دنبال میکنند، از جمله کسب سود، ایجاد اشتغال، و تحقق اهداف سیاست‌های کلان اقتصادی دولت.
* شفافیت کمتر: به دلیل ماهیت پیچیده مالکیت و کنترل، شرکت‌های خصولتی معمولاً شفافیت کمتری نسبت به شرکت‌های کاملاً خصوصی دارند.
* رانت‌جویی: برخی از شرکت‌های خصولتی به دلیل ارتباطات خاص با دولت، ممکن است از رانت‌های اقتصادی بهره‌مند شوند.
دلایل شکل‌گیری شرکت‌های خصولتی:
* خصوصی‌سازی ناقص: در بسیاری از موارد، خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی به طور کامل انجام نشده و دولت همچنان سهام قابل توجهی در آنها حفظ کرده است.
* ترکیب بخش دولتی و خصوصی: در برخی موارد، برای بهره‌برداری از مزایای هر دو بخش دولتی و خصوصی، شرکت‌های خصولتی ایجاد می‌شوند.
* تلاش برای حفظ کنترل دولت: دولت ممکن است برای حفظ کنترل بر بخش‌های حساس اقتصاد، شرکت‌های خصولتی را ایجاد کند.
مزایا و معایب شرکت‌های خصولتی:
* مزایا:
* ترکیب مزایای بخش خصوصی (مانند کارایی و نوآوری) و بخش دولتی (مانند ثبات و توجه به منافع اجتماعی)
* جذب سرمایه‌گذاری خصوصی
* امکان تحقق اهداف سیاست‌های کلان اقتصادی دولت
* معایب:
* شفافیت کمتر و افزایش ریسک فساد
* کاهش رقابت و بهره‌وری
* کاهش انگیزه برای کسب سود و افزایش کارایی
* تداخل اهداف اقتصادی و سیاسی
چالش‌های مرتبط با شرکت‌های خصولتی:
* تعارض منافع: وجود اهداف متعدد و گاهی متناقض در شرکت‌های خصولتی می‌تواند منجر به تعارض منافع شود.
* کاهش کارایی: نفوذ دولت و اهداف غیر اقتصادی ممکن است به کاهش کارایی و بهره‌وری این شرکت‌ها منجر شود.
* افزایش ریسک فساد: به دلیل پیچیدگی ساختار مالکیت و کنترل، شرکت‌های خصولتی ممکن است مستعد فساد باشند.