شخص حقیقی یا شخص حقوقی که بنابر تشخیص کارفرما به منظور حفظ يكپارچگي پروژه و اطمينان از روند صحيح امور و هدايت و نظارت كلي پروژه و نيز معماري كلي پروژه ، انتخاب و دعوت به همکاری مي‌گردد.
عامل چهارم در طول همكاري و اجراي پروژه، همراه و همگام با كارفرما خواهد بود.ارايه خدمات مشاوره در حوزه‌هاي مورد توافق كارفرما و نيز نظارت بر امور اجرايي و تأييد روش‌ها، دستورالعمل‌ها و استانداردهاي فني و اجرايي است از جمله وظایف اوست.
در ایران اعلب پروژه‌ها با نظام 3 عاملي (كارفرما، مشاور و پيمانكار) اجرا مي‌شود. در اين نظام، وظيفه هماهنگي و مديريت امور با كارفرما مي‌باشد. اين وظيفه با توجه به گستردگي فعاليت‌ها و وظايف كارفرما به خوبي صورت نمي‌گيرد. به همين علت، بيش‌تر پروژه‌ها با تأخير در زمان و افزايش هزينه‌ها مواجه است. جهت تعديل اين مشكل نظام 4عاملي كه مديريت پروژه به عنوان عامل چهارم به 3 عامل ديگر افزوده شده در سال 1378 از طرف سازمان مديريت و برنامه‌ريزي پيشنهاد شد. در اين نظام وظايف كارفرما در قالب قراردادي به شخصی دارای صلاحیت واگذار میگردد
عامل چهارم
مزاياي وجود عامل چهارم
• بسترسازي و تبيين راهكارهاي ايجاد فضاي R&D در پروژه
• تضمين دستيابي به اهداف پروژه
• كاهش عارضه‌ها و يافتن حلقه‌هاي مفقوده در ارتباط با عوامل پروژه
• كاهش تأخير و حتی عدم‌وقوع تأخير در انجام مراحل پروژه و يا توقف در پروژه
• بالا رفتن کیفیت
• ايجاد تفاهم ميان دست‌اندركاران پروژه
شرح خدمات عامل چهارم
• بهينه‌سازي روش‌هاي سرمايه‌گذاري
• تهيه طرح تفضيلي پروژه
• بررسي شركت‌هاي موجود از جهت داشتن توان اجراي پروژه
• انتخاب پيمانكاران
• كنترل كيفيت خدمات پيمانكاران
• بررسي و نظارت نحوه انجام و نتايج اقدامات پيمانكاران
• كنترل و نظارت بر خدمات طراحي، پياده‌سازي، راه‌اندازي و تحويل دستاوردهاي پروژه
• خدمات هماهنگي، برنامه‌ريزي و كنترل پيشرفت كار
• هماهنگي‌هاي لازم ميان كارفرما و پيمانكار
• مطابقت مشخصات خروجي‌‌هاي اصلي پروژه با خواسته‌هاي طرح شده در سند اوليه پروژه
• مصالحه بين كارفرما و پيمانكار در موارد مورد اختلاف
• آزمايش فني بخش‌هاي مختلف پروژه و انجام امور اعتبارسنجي (Validation) و وارسي (Verification)
تنظیم دفاتر کارگاهی ، گزارشات روزانه ، وماهانه و گزارش پیشرفت پروژه ، گانت چارت و جدول زمان بندی،
و کنترل نوع و کیفیت مواد ومصالح مصرفی و جزئیات اجرا ، اقدام نسبت به تست های غیر مخرب و لازم برای پروژه از قبیل تست جوش و مقاومت بتن و… و مستند سازی از دیگر خدمات عامل چهارم می باشد
در قرارداد های دولتی و قرارداد های که مالک یا کارفرما خود ، شخص حقوقی است عامل چهارم نیز باید ازشرکت های دارای صلاحیت (اشخاص حقوقی) باشد
پروژه های دولتی اغلب با نظام 3 عاملی یعنی کارفرما، مشاور و پیمانکار اجرا می‌شود. در این نظام، وظیفه هماهنگی و مدیریت امور با کارفرما می‌باشد. این وظیفه با توجه به گستردگی فعالیت‌ها و وظایف کارفرما به خوبی صورت نمی‌گیرد. به همین علت، بیش‌تر پروژه‌ها با تأخیر در زمان و افزایش هزینه‌ها مواجه است. جهت تعدیل این مشکل نظام 4عاملی که مدیریت پروژه به عنوان عامل چهارم به 3 عامل دیگر افزوده شده در سال 1378 از طرف سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی پیشنهاد شد. در این نظام وظایف کارفرما در قالب قراردادی به یک شرکت تخصصی مدیریتی محول می‌شود.
عامل چهارم، عاملی سازمان افزار است که 3 عامل دیگر یعنی کارفرما، مشاور و پیمانکار را با هم هماهنگ می‌کند. یک شخصیت حقوقی که به منظور حفظ یکپارچگی پروژه و اطمینان از روند صحیح امور و هدایت و نظارت کلی پروژه و نیز معماری کلی پروژه، مشاور عامل چهارم به تشخیص کارفرما انتخاب میگردد. عامل چهارم در طول همکاری و اجرای پروژه، همراه و همگام با کارفرما عهده‌دار طراحی و اجرا و نظارت پروژه خواهد بود. وظیفه عامل چهارم، ارایه خدمات مشاوره در حوزه‌های مورد توافق کارفرما و نیز نظارت بر امور اجرایی و تأیید خروجی‌‌های کارگروه‌های تخصصی قبل از ارایه به کارفرما طرح است. هم‌چنین عامل چهارم عهده‌دار تأیید روش‌ها، دستورالعمل‌ها و استانداردهای فنی و اجرایی است تا یکپارچگی پروژه همواره حفظ گردد. تهیه و تدوین تقاضا برای پروژه‌های مختلف نیز بر‌عهده عامل چهارم می‌باشد.
شرح خدمات عامل چهارم
1- اقدامات اولیه قبل از انتخاب پیمانکار
2- اقدامات موردنیاز جهت انجام کامل مناقصه
3- اقدامات حین اجرا
4- تدارکات
5- سازماندهی برای بهره‌برداری
6- پشتیبانی
عامل چهارم برای پروژه های دولتی که کارفرما دولت و یا شخص حقوقی دولتی است و منافع آن متعلق به بیت المال است و عوامل ان هیچ آورده ای ندارند و موفقیت و عدم موفقیت آن برای آنها چندان فرقی ندارد ، تعریف شده .
هرچند که این عامل چندان کارآمد نیست . شاید در جلوگیری از سو استفاده و تضعیع بیت المال تاحدودی هرچند کم موثر باشد.ولی از طرفی هم باعث عریض و طویل شدن تیم اجرائی ، افزایش هزینه ها و …. می گردد.