قراردادهای جی سی تی
قراردادهای JCT مجموعه‌ای از قراردادهای استاندارد ساختمانی اشاره دارد که در بریتانیا به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بنابراین، JCT یک نوع قرارداد خاص نیست، بلکه یک مجموعه از قراردادهای مختلف است که برای انواع پروژه‌های ساختمانی و روش‌های تدارکاتی متفاوت طراحی شده‌اند.
در عمل شما باید نوع خاصی از قرارداد JCT را انتخاب کنید که متناسب با نیازهای پروژه شما باشد.
قرارداد JCT مخفف “Joint Contracts Tribunal” است و به معنای “هیئت داوری مشترک قراردادها” است.
این سازمان در سال 1931 در بریتانیا تأسیس شد و متشکل از نمایندگان طیف وسیعی از سازمان‌های فعال در صنعت ساخت و ساز است. هدف اصلی JCT تهیه و انتشار فرم‌های استاندارد قراردادهای ساخت و ساز، یادداشت‌های راهنما و سایر اسناد استاندارد برای استفاده در این صنعت است.
به عبارت ساده‌تر، JCT یک نهاد است که با همکاری متخصصان مختلف در حوزه ساخت و ساز، الگوهای قراردادی منصفانه و جامعی را تدوین می‌کند تا طرفین در پروژه‌های ساختمانی با اطمینان بیشتری به توافق برسند و از بروز اختلافات احتمالی جلوگیری شود. این قراردادها شرایط و ضوابط کلیدی پروژه‌ها از جمله تعهدات طرفین، هزینه‌ها، مشخصات فنی و نحوه حل اختلافات را به طور واضح مشخص می‌کنند.
ویژگی‌های کلیدی قراردادهای JCT
* استاندارد بودن: این قراردادها بر اساس رویه‌های تثبیت‌شده و با در نظر گرفتن منافع متعادل طرفین (کارفرما و پیمانکار) تدوین شده‌اند.
* جامعیت: قراردادهای JCT معمولاً جزئیات زیادی را پوشش می‌دهند و بسیاری از مسائل احتمالی در طول پروژه را پیش‌بینی می‌کنند.
* شناخت گسترده: بسیاری از فعالان صنعت ساخت و ساز در بریتانیا با این قراردادها آشنا هستند، که این امر می‌تواند به کاهش هزینه‌های معاملاتی و اختلافات کمک کند.
* تنوع: مجموعه JCT شامل قراردادهایی برای پروژه‌های کوچک، متوسط و بزرگ، با سطوح مختلف پیچیدگی و روش‌های مختلف تدارکات (مانند سنتی، طرح و ساخت، مدیریت پیمان و غیره) می‌شود.
برخی از انواع رایج قراردادهای JCT عبارتند از:
* Minor Works Building Contract: برای پروژه‌های کوچک و ساده.
* Intermediate Building Contract: برای پروژه‌های با پیچیدگی متوسط که نیاز به جزئیات قراردادی بیشتری دارند.
* Standard Building Contract: برای پروژه‌های بزرگ و پیچیده که نیاز به مقررات قراردادی مفصل دارند.
* Design and Build Contract: برای پروژه‌هایی که کارفرما می‌خواهد پیمانکار مسئولیت طراحی و ساخت را به طور همزمان بر عهده بگیرد.
* Management Contract: برای پروژه‌های بزرگ و پیچیده که در آن یک مدیر پیمان مسئولیت هماهنگی و مدیریت پیمانکاران مختلف را بر عهده دارد.
تفاوت قراردادهای JCT و قرارداد NEC
هر دو مجموعه‌های محبوب از قراردادهای استاندارد ساختمانی هستند که در بریتانیا و به طور فزاینده‌ای در سطح بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال، تفاوت‌های کلیدی بین این دو مجموعه وجود دارد:
۱. فلسفه و رویکرد:
* JCT (Joint Contracts Tribunal): به طور سنتی ساختار محافظه‌کارانه‌تری دارد و بیشتر بر اساس رویه‌های تثبیت‌شده و تخصیص ریسک نسبتاً قطعی بین کارفرما و پیمانکار استوار است. تمرکز آن بیشتر بر جنبه‌های قانونی و قراردادی است.
* NEC (New Engineering Contract): رویکرد مدرن‌تر و مشارکتی‌تری دارد. هدف آن ترویج همکاری، مدیریت فعال و شفافیت در طول پروژه است. NEC بر مدیریت ریسک به صورت مشترک و حل مشکلات از طریق همکاری تاکید دارد.
۲. زبان و وضوح:
* JCT: زبان قراردادی آن می‌تواند پیچیده‌تر و سنتی‌تر باشد و درک کامل آن ممکن است نیاز به آشنایی با اصطلاحات حقوقی داشته باشد.
* NEC: به دلیل استفاده از زبان ساده و واضح (Plain English)، درک آن برای تمامی ذینفعان پروژه آسان‌تر است. این امر به کاهش ابهامات و اختلافات احتمالی کمک می‌کند.زبان آن ساده‌تر و قابل فهم‌تر برای غیرحقوقدانان است.
۳. مدیریت پروژه و نقش‌ها:
* JCT: نقش مدیر قرارداد (Contract Administrator) معمولاً بیشتر بر نظارت بر اجرای قرارداد و صدور گواهینامه‌ها متمرکز است. دخالت کارفرما ممکن است کمتر باشد.
* NEC: نقش مدیر پروژه (Project Manager) فعال‌تر و جامع‌تر است و بر مدیریت فعال پروژه، از جمله مدیریت ریسک، تغییرات و ارتباطات، نظارت دارد. NEC نیازمند مشارکت فعال‌تر کارفرما در طول پروژه است.
۴. مدیریت زمان و هزینه:
* JCT: معمولاً زمان و هزینه را به صورت جداگانه مدیریت می‌کند. تمدید زمان (Extension of Time) به طور مستقیم بر مسائل مالی تاثیر نمی‌گذارد، مگر در موارد خاص خسارت تاخیرات.
* NEC: زمان و هزینه را به طور یکپارچه در قالب “رویدادهای جبرانی” (Compensation Events) مدیریت می‌کند. هر رویدادی که بر زمان و/یا هزینه پروژه تاثیر بگذارد، به طور همزمان مورد بررسی و جبران قرار می‌گیرد.
۵. انعطاف‌پذیری و انطباق‌پذیری:
* JCT: ممکن است در پروژه‌هایی با تغییرات زیاد، انعطاف‌پذیری کمتری داشته باشد، زیرا فرآیند مدیریت تغییرات می‌تواند پیچیده‌تر باشد.
* NEC: به دلیل ساختار و رویکرد مشارکتی، معمولاً انعطاف‌پذیری بیشتری در مدیریت تغییرات و انطباق با شرایط متغیر پروژه دارد.
۶. ساختار پرداخت:
* JCT: اغلب از ساختارهای پرداخت سنتی مانند قیمت مقطوع (Lump Sum) و پرداخت بر اساس اندازه‌گیری (Measurement) استفاده می‌کند.
* NEC: گزینه‌های متنوع‌تری برای ساختار پرداخت ارائه می‌دهد که می‌تواند بر اساس ماهیت پروژه و تخصیص ریسک انتخاب شود (مانند قیمت قطعی با برنامه فعالیت، قیمت قطعی با فهرست مقادیر، قرارداد هدف با برنامه فعالیت و غیره).
به طور خلاصه:
* قراردادهای JCT برای پروژه‌هایی که ساختار سنتی‌تر، تخصیص ریسک مشخص و تاکید بیشتر بر جنبه‌های قانونی دارند، مناسب‌تر هستند.
* قراردادهای NEC برای پروژه‌هایی که نیازمند همکاری نزدیک‌تر، مدیریت فعال، شفافیت و انعطاف‌پذیری بیشتر هستند، رویکرد بهتری ارائه می‌دهند. NEC به ویژه برای پروژه‌های پیچیده و پروژه‌هایی که احتمال تغییرات در آن‌ها زیاد است، توصیه می‌شود.
انتخاب بین JCT و NEC بستگی به ماهیت خاص پروژه، اولویت‌های کارفرما و پیمانکار، و فرهنگ و رویه‌های رایج در منطقه جغرافیایی مورد نظر دارد. در سال‌های اخیر، استفاده از قراردادهای NEC در سطح بین‌المللی رو به افزایش بوده است.