اسمارت کانترکت (smart contract)
قرارداد هوشمند یک برنامه کامپیوتری خودکار است که مستقیماً بر روی یک بلاک چین اجرا می‌شود. این قراردادها بر اساس مجموعه‌ای از قواعد و شرایط از پیش تعریف شده عمل می‌کنند و به محض تحقق این شرایط، بهطور خودکار اجرا می‌شوند.
توافقی است بین دو شخص یا نهاد در قالب کدهای رایانه‌ای که برای اجرای خودکار برنامه‌ریزی شده است.
یک مثال برای قرارداد هوشمند
حتماً تا به حال در سطح شهر دستگاه‌های خودکار فروش آب‌میوه را دیده‌اید. در این دستگاه خبری از فروشنده به‌عنوان واسطه‌ی بین کارخانه و خریدار نیست. شما محصول موردنظر خود را انتخاب می‌کنید، پول را وارد یک دستگاه تمام اتوماتیک می‌کنید و دستگاه با توجه به برنامه‌ای که برای آن مشخص شده، محصول را در اختیار شما قرار می‌دهد. قرارداد هوشمند نیز تقریباً به این شکل کار می‌کند. در این قراردادها خریدار بدون نیاز به واسطه مبلغی که برای معامله نیاز است وارد حساب بلاکچین خود می‌کند؛ سپس این مبلغ با توجه به مفاد قرارداد به حساب طرف دیگر معامله واریز می‌شود.
تفاوت قرارداد هوشمند با قرارداد سنتی
در قراردادهای سنتی که رایج هستند، همیشه یک واسطه برای تنظیم قرارداد نیاز است. این واسطه یا شخص سوم برای تنظیم قرارداد مبلغی را نیز به عنوان کمیسیون دریافت می‌کند.
قراردادهای سنتی امکان تغییر یا حذف دارند. هر یک از طرفین معامله می‌تواند زیر قولش بزند و همچنین امکان تقلب در این قراردادها همیشه وجود دارد.
اما در قراردادهای هوشمند نیاز به واسطه ندارند و مانند سایر تراکنش‌های ارز دیجیتال که در بستر بلاکچین انجام می‌شوند، به صورت همتا به همتا (P2P) میان طرفین معامله انجام می‌گیرد.
همچنین غیر قابل تغییر بودن مفاد و شرایط قرارداد پس از تنظیم و انتشار آن، عملاً امکان فسخ یک طرفه و تقلب را از بین برده است.
قراردادهای هوشمند به صورت خودکار بر اساس شرایط از پیش تعریف شده اجرا می‌شوند.
ارکان اسمارت کانتراکت
قرارداد اسمارت از پنج رکن اساسی تشکیل شده
۱. امضا کنندگان: هر یک از طرفین اسمارت کانترکت از طریق امضای دیجیتال اعلام می‌کنند که قرارداد مورد تایید آن‌هاست.
۲. موضوع قرارداد: قراردادهای هوشمند باید دسترسی سریع به موضوع قرارداد داشته باشند. برای مثال، اگر در معامله قرار است به ازای مبلغی یکی از طرفین فایلی را دریافت کند؛ قرارداد باید به این فایل دسترسی داشته باشد.
۳. شرایط قرارداد: شرایط و ضوابط قرارداد هوشمند به زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی نوشته می‌شود. این شرایط متناسب با فضای قرارداد نوشته شده و شامل تمام مواردی است که طرفین باید آن‌ها را رعایت کنند (قوانین، خسارات، تخفیف‌‌ها و …).
۴. اوراکل: سیستمی که قرار است اطلاعات خارج از بلاکچین را به قرارداد ارائه دهد. برای مثال، اگر موضوع قرارداد در رابطه با نفت است، یک سایت برای بررسی قیمت روزانه نفت در قرارداد تعریف می‌شود.
۵. پلتفرم اختصاصی: این قراردادها ابتدا در یک سیستم اختصاصی منتشر شده و میان کاربران آن توزیع می‌شوند. پس از آن نیاز به یک پلتفرم رسمی مانند بلاکچین اتریوم دارند تا اجرا شوند.
محیط قرارداد هوشمند
محیط قرارداد هوشمند مهم‌ترین رکن اجرای آن است. محیطی که این قراردادها در بستر آن‌ها منتشر می‌شوند، در وهله‌ی اول باید از سیستم رمزنگاری داده‌ها پشتیبانی کند تا طرفین قرارداد بتوانند از طریق کدهای رمزنگاری شده، قرارداد را اجرا و تایید کنند. این سیستم رمزنگاری در شبکه کرپیتوکارنسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شبکه‌ای که قرارداد هوشمند مبتنی بر آن است، باید غیرمتمرکز، بدون حضور نهاد مرکزی و بهطور خودکار فعالیت کند تا طرفین بتوانند به آن اعتماد کنند.
داده‌ها باید در این شبکه شفاف و برای همه قابل رویت باشد.
با توجه به ویژگی‌هایی که محیط قرارداد هوشمند باید داشته باشد، بلاکچین بهترین فضا برای اجرای این نوع قراردادها است.
قرارداد هوشمند چگونه کار می‌کند؟
تصور کنید قراردادی برای خرید یک خانه دارید. این قرارداد هوشمند می‌تواند شامل شرایطی مانند پرداخت مبلغ مشخصی در تاریخ معین، انتقال سند ملک و… باشد. هنگامی که همه شرایط قرارداد برآورده شود، قرارداد بهطور خودکار اجرا شده و مالکیت ملک منتقل می‌شود.
مزایای قراردادهای هوشمند
* شفافیت: تمام مراحل اجرای قرارداد در بلاک چین ثبت می‌شود و برای همه قابل مشاهده است.
* امنیت: با استفاده از فناوری بلاک چین، امکان دستکاری یا تقلب در قراردادها بسیار کم است.
* سرعت: قراردادهای هوشمند بهطور خودکار اجرا می‌شوند و نیازی به دخالت واسطه‌ها نیست، بنابراین فرآیندها بسیار سریع‌تر انجام می‌شوند.
* دقت: خطای انسانی در اجرای قراردادها به حداقل می‌رسد، زیرا همه چیز بر اساس کدهای برنامه‌نویسی انجام می‌شود.
* کاهش هزینه‌ها: حذف واسطه‌ها و خودکارسازی فرایندها، هزینه‌های اجرای قراردادها را کاهش می‌دهد.
کاربردهای قراردادهای هوشمند
* امور مالی: ایجاد صرافی‌های غیرمتمرکز، وام‌دهی، سرمایه‌گذاری و…
* املاک و مستغلات: خرید و فروش املاک، اجاره و…
* زنجیره تامین: ردیابی محصولات، مدیریت قراردادهای تامین و…
* حاکمیت: رأی‌گیری الکترونیکی، ایجاد سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز (DAO) و…
* بازی‌ها: ایجاد دارایی‌های دیجیتال درون بازی، بازارهای بازی و…
چالش‌ها و محدودیت‌ها
* پیچیدگی فنی: توسعه قراردادهای هوشمند نیاز به دانش فنی بالایی دارد.
* قابل نفوذپذیری: اگر کد قرارداد هوشمند دارای نقص باشد، می‌تواند هک شود.
* تنظیمات قانونی: هنوز قوانین مشخصی برای استفاده از قراردادهای هوشمند در همه حوزه‌ها وجود ندارد.
* توسعه‌پذیری: برخی از بلاک چین‌ها محدودیت‌هایی در زمینه توسعه قراردادهای هوشمند دارند.
آینده قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند پتانسیل تغییر بسیاری از صنایع را دارند و آینده تعاملات دیجیتال را متحول خواهند کرد. با پیشرفت فناوری بلاک چین و توسعه ابزارهای توسعه قراردادهای هوشمند، انتظار می‌رود که این فناوری در آینده نزدیک کاربردهای گسترده‌تری پیدا کند.