کارشناس رسمی راه و ساختمان یک فرد متخصص و دارای صلاحیت است که در امور مربوط به مهندسی عمران، معماری، نقشه‌برداری، و شهرسازی به صورت رسمی و قانونی اظهارنظر کارشناسی می‌کند. این کارشناسان رسمی دادگستری معمولاً توسط مراجع قضایی (دادگستری) یا سایر نهادهای رسمی برای حل اختلافات، ارزیابی اموال، تعیین خسارت‌ها، یا تأیید صحت اقدامات فنی در پروژه‌های ساختمانی و عمرانی به کار گرفته می‌شوند.
کارشناس رسمی راه و ساختمان نقش حیاتی در سیستم قضایی و حل و فصل اختلافات فنی در حوزه ساخت و ساز و عمران دارد و اظهارات کارشناسی او می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری‌های مهم قانونی قرار گیرد، به همین دلیل این شغل نیازمند دانش عمیق، تجربه کافی و مسئولیت‌پذیری بالایی است.
وظایف و صلاحیت‌های اصلی کارشناس رسمی راه و ساختمان :
حوزه فعالیت این کارشناسان بسیار وسیع است و شامل موارد زیر می‌شود:
* ارزیابی و قیمت‌گذاری :
– تعیین ارزش اراضی و املاک :
اعم از مسکونی، تجاری، اداری، صنعتی و زراعی.
– تعیین اجاره‌بها و اجرت‌المثل :
برای املاک و اراضی.
– تعیین میزان سرقفلی و حق کسب و پیشه.
* تشخیص و بررسی فنی :
– تأمین دلیل :
بررسی وضعیت موجود یک ملک یا پروژه و تهیه گزارش برای مراجع قضایی.
– تعیین علت بروز و میزان خسارت :
در حوادث ساختمانی (مانند زلزله، آتش‌سوزی، نشست ساختمان، ترکیدگی لوله و…).
– تطبیق وضعیت :
بررسی انطباق ساخت و سازها با نقشه‌های مصوب، قراردادها، ضوابط شهرسازی و مقررات ملی ساختمان.
– تشخیص اراضی دایر، بایر و موات :
از نظر ساختمانی و کاربری.
– بررسی و اظهارنظر در مورد استانداردهای معماری و سازه.
– تفسیر عکس‌های هوایی و ماهواره‌ای :
از منظر ساختمانی و کاربری اراضی.
* رسیدگی به امور قراردادی و مالی :
– متره و برآورد :
تعیین مقادیر و برآورد هزینه‌های اجرای عملیات ساختمانی و عمرانی و همچنین برآورد هزینه‌های تعمیرات.
– تهیه و رسیدگی صورت کارکرد و تشخیص حسن انجام کار :
پیمانکاران و مشاوران.
– رسیدگی به اختلافات :
بین کارفرمایان، مشاوران و پیمانکاران در امور تخصصی مربوط به پروژه‌های راه و ساختمان.
* سایر صلاحیت‌ها :
– افراز و تفکیک املاک و اراضی.
– کارشناسی در زمینه راه‌ها، راه‌آهن، بندرها، فرودگاه‌ها، تونل‌ها، سدها و سازه‌های دریایی.
– بررسی و تحلیل انواع مصالح ساختمانی.
– بررسی سیستم‌های هوشمند کنترل ترافیک.
شرایط دریافت پروانه کارشناس رسمی راه و ساختمان ( ایران)
* شرایط عمومی :
– داشتن تابعیت جمهوری اسلامی ایران.
– متدین به دین اسلام یا یکی از اقلیت‌های دینی شناخته شده در قانون اساسی.
– وفاداری به نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران.
– داشتن حداقل ۲۵ سال تمام شمسی و حداکثر ۶۵ سال سن.
– نداشتن سوء شهرت و پیشینه کیفری مؤثر.
– عدم اعتیاد به مواد مخدر و روان‌گردان.
– داشتن وثاقت و تعهد به اصل نظام و قانون اساسی.
– ارائه کارت پایان خدمت یا معافیت دائم (برای آقایان).
– عدم اشتغال به کارشناسی رسمی در همان رشته یا رشته‌های دیگر.
* شرایط تخصصی :
– مدرک تحصیلی :
داشتن مدرک تحصیلی کارشناسی یا بالاتر (نه معادل) در رشته‌های مرتبط مانند مهندسی عمران، مهندسی معماری، مهندسی نقشه برداری و مهندسی شهرسازی از یکی از دانشگاه‌های معتبر داخلی یا خارجی مورد تأیید وزارت علوم یا بهداشت.
– سابقه کار:
داشتن حداقل ۵ سال سابقه کار تجربی مفید و مرتبط در رشته مورد تقاضا پس از اخذ مدرک کارشناسی یا بالاتر.
* شرکت در آزمون:
متقاضیان واجد شرایط باید در آزمون کتبی که توسط کانون کارشناسان رسمی دادگستری یا مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه برگزار می‌شود، شرکت کرده و نمره قبولی را کسب کنند.
منابع آزمون شامل مباحث تخصصی رشته راه و ساختمان (مانند مقررات ملی ساختمان، نشریه ۵۵، ضوابط شهرسازی، راهسازی و روسازی، مکانیک خاک و پی‌سازی و…) و همچنین مباحث حقوقی مشترک است.
* مصاحبه و گزینش:
– پس از قبولی در آزمون کتبی، متقاضیان به مصاحبه علمی و تجربی دعوت می‌شوند.
– مراحل گزینش عقیدتی و سوء پیشینه نیز انجام می‌گیرد.
* کارآموزی و اخذ پروانه :
– در صورت قبولی در تمامی مراحل، متقاضیان باید دوره کارآموزی را زیر نظر یک کارشناس رسمی با تجربه طی کنند.
– پس از اتمام موفقیت‌آمیز کارآموزی، پروانه کارشناسی رسمی صادر می‌شود و فرد می‌تواند به عنوان کارشناس رسمی دادگستری در رشته راه و ساختمان فعالیت کند.