ماده ۲۳۷ قانون مدنی
ماده ۲۳۷- هرگاه شرط در ضمن عقد شرط فعل باشد، اثباتاً یا نفیاً کسی که ملتزم به انجام شرط شده است باید آن را به‌جاآورد و درصورت تخلف طرف معامله می تواند به حاکم رجوع نموده تقاضای اجبار به وفاء شرط بنماید .
قانون مدنی – مرکز پژوهش مجلس
تفسیر ماده ۲۳۷ قانون مدنی
۱. شرط فعل ضمن عقد:
* این ماده به وضعیتی اشاره دارد که در ضمن یک قرارداد (عقد)، طرفین یا یکی از آن‌ها انجام دادن یا ندادن کاری را بر عهده می‌گیرد. به این تعهد، شرط فعل گفته می‌شود.
* اثباتاً: به این معناست که انجام دادن کاری شرط شده است (مانند تعمیر مورد معامله، تحویل سند رسمی در زمان معین).
* نفیاً: به این معناست که خودداری از انجام کاری شرط شده است (مانند عدم ساخت بنای مرتفع در ملک مجاور، عدم رقابت شغلی برای مدت معین).
۲. تکلیف متعهد به انجام شرط:
* قسمت اول ماده به صراحت بیان می‌کند که شخصی که ملتزم به انجام شرط فعل شده است (مشروط‌علیه)، باید آن شرط را به نحو مقرر و در زمان معین به انجام برساند. این تکلیف ناشی از اصل لزوم وفای به عقد است که در حقوق قراردادها از اهمیت بالایی برخوردار است.
۳. حق طرف معامله در صورت تخلف:
* در صورتی که متعهد از انجام دادن شرط تخلف کند و به تعهد خود عمل نکند، طرف دیگر معامله (مشروط‌له) دارای حق قانونی است.
* این حق عبارت است از رجوع به حاکم (دادگاه) و تقاضای اجبار به وفای شرط. به عبارت دیگر، مشروط‌له می‌تواند از دادگاه بخواهد که متعهد را ملزم به انجام دادن آن عمل مشروط کند.
۴. اجبار به وفای شرط:
* ماده ۲۳۷، اجبار متخلف به انجام دادن شرط را به عنوان راهکار اصلی در نظر گرفته است. این بدان معناست که در صورت امکان، دادگاه حکم به انجام دادن عین آن فعل مشروط می‌دهد.
* البته، اجبار به وفای شرط همیشه امکان‌پذیر نیست. برای مثال، اگر انجام دادن فعل مشروط مستلزم مباشرت شخص متعهد باشد و او از انجام آن امتناع کند، اجبار بدنی او ممکن نخواهد بود. در چنین مواردی، بر اساس مواد بعدی قانون مدنی، ممکن است مشروط‌له حق فسخ معامله را داشته باشد یا بتواند خسارت ناشی از عدم انجام شرط را مطالبه کند.
به طور خلاصه، ماده ۲۳۷ قانون مدنی بر این اصول تأکید دارد:
* شروط فعل ضمن عقود معتبر و لازم‌الاجرا هستند.
* متعهد به شرط فعل مکلف به انجام آن است.
* در صورت تخلف متعهد، طرف مقابل حق دارد از طریق دادگاه، اجبار او به انجام دادن شرط را بخواهد.
این ماده، یکی از مهم‌ترین مواد در زمینه شروط ضمن عقد است و نقش اساسی در تضمین اجرای تعهدات قراردادی ایفا می‌کند.