خسارت تاخیر تأدیه به معنای عدم پرداخت بدهکار در سر موعد مشخصی به طلبکار است.خسارتی است که به دلیل تأخیر در پرداخت یک بدهی یا انجام یک التزام مالی به وجود می‌آید.
مطابق قانون مدنی خسارت تاخیر تادیه، جریمه‌ای است که به علت تأخیر در پرداخت بدهی، برای طلبکار تعیین می‌شود.
با توجه به این که خسارت تاخیر تادیه معمولاً به صورت قراردادی در قرارداد‌های مالی، اعمال می‌شود، در این قراردادها مقادیر و شرایط خسارت تأخیر تأدیه به طور صریح مشخص می‌شوند. بنابراین ممکن است با توجه به شرایط و موارد مختلف، متفاوت باشد.
برای اثبات این موضوع، طلبکار باید ثابت کند که در زمان مشخصی مبلغ را مطالبه کرده و بدهکار آن را پرداخت نکرده است. بهترین روش برای اثبات این موضوع، ارسال اظهارنامه است. برای محاسبه خسارت تاخیر تادیه، اثبات مطالبه از سوی طلبکار بسیار اهمیت دارد.
در سه مورد خاص، طلبکار نیازی به اثبات مطالبه ندارد. و خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید محاسبه می‌شود و نیازی به اثبات مطالبه نیست.
1- خسارت تاخیر تادیه در اجراییه چک، از تاریخ صدور چک محاسبه می‌شود.
2- در مورد خسارت تاخیر تادیه مهریه، این خسارت از تاریخ عقد نکاح محاسبه می‌شود.
3- همچنین، در مورد اسناد موضوع آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا، در صورتی که از بانک وام گرفته شود و خانه بعنوان ضمانت در رهن بانک قرار داده شود، بانک طلبکار با وثیقه است و در سند رهنی قید می‌شود که در صورت عدم پرداخت اقساط وام، خسارت تأخیر تأدیه محاسبه می‌شود.
این نوع خسارت در بازگرداندن طلب بانک‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و تمام وجوه تسهیلات اعطایی که بانک‌ها به اشخاص حقیقی و حقوقی پرداخت می‌کنند، باید در سررسید معین پرداخت شوند.
خسارت تأخیر تأدیه فقط به وجه نقد مرتبط است.این خسارت به دلیل کاهش ارزش پول در طول زمان، بر اساس نرخ تورم که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌شود، از تاریخ مطالبه تا تاریخ پرداخت محاسبه می‌شود.در صورتی که دو طرف بدهکار و طلبکار در خصوص این خسارت با یکدیگر توافق کرده باشند، خسارت تأخیر تأدیه طبق توافق آنها خواهد بود و نه بر اساس نرخ تورم.
اگر مدیون در سررسید پرداخت خسارت به دلایلی آن را پرداخت نکرد و تاخیر ایجاد شد، باید ثابت کند که به دلیل ناتوانی مالی (اعسار) و مواردی از این قبیل، تاخیر داشته است.
تفاوت وجه التزام و خسارت تاخیر تأدیه
وجه التزام برای تعهدات غیرپولی و خسارت تاخیر تأدیه برای تعهدات پولی است. ضمن اینکه برای دریافت وجه التزام باید قرارداد وجود داشته باشد اما مبنای دریافت خسارت تاخیر تأدیه قانون است و نیازی به وجود قرارداد نیست.