مستثنیات اراضی ملی ، مستثنیات مالکانه
اراضی ملی احیا شده.
زمین هایی که توسط انسان تغییراتی در ان داده شده و یا احیا شده است و در قلمرو اراضی ملی محسوب نمی شود.
اگر قبل از تاریخ تصویب قانون ملی شدن جنگل‌ها، زمینی احیا شده باشد در شمار اراضی ملی قرار نمی گیرد. و در برخی مواقع پلاک ثبتی مادر اراضی ملی است اما بخشی از این اراضی ملی تحت عنوان مستثنیات موجود است و اگر پلاک ثبتی فرعی در محدوده مستثنیات قرار داشته باشد، دیگر ملک در زمره اراضی ملی قرار ندارد و در اینصورت می توان زمین هایی که دارای سند منگوله دار و یا بنچاق است را از تصرف دولت خارج و خلع ید نمود.
نحوه تشخیص اراضی ملی احیاشده
برای تشخیص اراضی مستثنیات، باید این نکات مدنظر قرار گیرد:
زمینهای قابل کشتی که شیبی خارج از حد معقول نداشته باشند؛ زمینهایی که در آنها افراد مشغول به فعالیتهای کشاورزی یا باغبانی باشند؛ زمینهایی که در آنجا درختان با سن زیاد و مسیر آبیاری باشد؛ زمینهایی که در محدوده منابع آب اعم از رودخانه، قنات و … قرار دارند و زمینهایی که بخشی از مزارع باشند.
زمینهایی که در محدوده یک روستا قرار دارند؛ زمینهای قابل کشت و آبیاری و دارای مرزبندی ثبتی یا عرفی؛ زمینهایی که دارای مقدمات پیشکشاورزی یا آمادهسازی باشند؛ زمینهایی که زیر جریان آب واقع شدهاند؛ زمینهایی که در قسمتی از آنها خرمنگاههایی با سن بالا و قدیمی باشند؛ زمین هایی که در زمره باغات قرار میگیرند و زمینهایی که دارای بنا یا بنا‌هایی مرتبط با کشاورزی اعم از آب انبار و … یا دارای ساختمان قدیمی باشند.
همچنین زمینهایی که قطعهبندی شده باشند و قدمت آنان مشخص باشد؛ زمینهایی فاقد پوشش گیاهی مرتعی با قدمتی چند ساله؛ زمینهایی که دارای پوشش گیاهی به دلیل فعالیتهای کشاورزی چند ساله باشند؛ زمینهایی که دارای مسیر‌های عبور و رفت و آمد قدیمی باشند (مسیر‌های عبور و مروری که جهت رفت و آمد زراعی سالها قبل ایجاد شده باشند)؛ زمینهایی که بهوسیله تصاویری هوایی دیده شوند؛ زمینهایی که در نقشههای هوایی در قسمت زرد رنگ واقع شده باشند و نیز زمینهایی که با توجه به وضع فعلی آنان مشخص شود که در گذشته در آنجا فعالیتهای کشاورزی انجام میشده است.