شن

Gravel

شن در مهندسی ، بر اساس طبقه بندیِ ASTM به سنگدانه‌های کوچکتر از ۷۵ میلی‌متر و درشت‌تر از ۴٫۷۵ میلی‌متر شن می‌گویند. طبق استاندارد طبقه‌بندی خاک ، شن به دو رده شن ریز و شن درشت تقسیم می‌شود.

هوازدگی و فرسایش سنگ، فرآیند طبیعی تشکیل ذخایر شن است. با این وجود، در اغلب موارد، تولید سنگدانه‌های درشت با شکستن باطله‌های استخراج شده از معادن یا ذخایر شن و ماسه انجام می‌گیرد.

کنگلومرا، از سنگ‌های رسوبی مورد استفاده برای تولید شن و ماسه است.

انواع شن به لحاظ شکل و اندازه

 

شن بادامی ، شن نخودی ، شن درشت

شن ریز

کوچک‌ترین ذرات شن، معمولا پس از عبور از تمام الک‌ها بر روی الک نمره 10 (شبکه ۲ میلی‌متری) باقی می‌ماند. مطابق با استاندارد AASHTO، شن‌های ریز با نمره ۱۰ نمایش داده می‌شوند. شکل و ابعاد ذرات این شن‌ها مشابه به ماسه درشت است.

سنگدانه نمره 67 معمولا برای زیرسازی جاده و دال بتنی و شن نمره 5 نیز در درزبندی روسازی‌ها و پر کردن شکاف بین مصالح درشت کاربرد دارد.

شن متوسط

سنگدانه نمره ۵-۷ که ترکیبی از سنگدانه‌های نمره 5 و 7   است ، متداول‌ترین شن‌ متوسط دانه است. ابعاد این سنگدانه تقریبا در بازه 19 تا 25 میلی‌متر قرار دارد. شن‌های متوسط معمولا برای روسازی پیاده‌رو و جاده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

انواع شن بر اساس منشا

شن طبیعی

شن مصنوعی

شن طبیعی

شن طبیعی از بستر رودخانه، آبرفت ها  استخراج می شود و پس از شسته شدن، به صورت متنوعی به مصرف می رسد. شکل آن ها گرد و صیقلی است.

انواع شن طبیعی

شن رودخانه ای

شن کوهی

شن رودخانه ای

بستر رودخانه، از مکان‌های مستعد برای استخراج سنگدانه است.

شن کوهی

شن‌های طبیعی از خردایش سنگ‌هایی نظیر سنگ آهک، گرانیت، ماسه سنگ، کوارتزیت، دولومیت، مرمر، اسلیت (سنگ لوح)، داسیت و پوکه معدنی نیز به دست می‌آیند. از بین این موارد، خردایش سنگ آهک و دولومیت برای تولید شن و ماسه از رواج بیشتری برخوردار است.

شن مصنوعی

سنگدانه درشت طبیعی، ذراتی هستند که از محصولات جانبی فرآیندهای صنعتی یا خردایش مصالح بازیافتی تشکیل می‌شوند. از انواع شن‌های مصنوعی پرکاربرد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بتن و آجر خرد شده: مناسب برای بتن‌ریزی‌های حجیم نظیر فونداسیون‌ها

سرباره کوره آهن‌گدازی: مناسب برای محصولات پیش ساخته بتنی و مقاوم در برابر آتش

مواد مصنوعی (رس و شیل متورم شده توسط فرآیندهای حرارتی): مناسب برای ساخت بتن سبک

شن سرباره ای

استفاده از شن‌های مصنوعی و بازیافتی، اثرات مخرب زیست محیطی را کاهش می‌دهد.

شن‌های مصنوعی معمولا برای ساخت بتن‌های مسلح مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.ت محیطی را کاهش می‌دهد.

شن‌های مصنوعی معمولا برای ساخت بتن‌های مسلح مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.

 

شن شکسته

این شن ها درشت هستند و معمولا شکسته می شوند. به صورت گوشه دار در دسترس است.

شن شسته

Washed Gravel

در بین شن ها مقادیر زیادی خاک و مواد آلی وجود دارد که روی کارایی شن تاثیر می گذارد به همین دلیل آن را می شویند و شن ها را از آن مواد جدا می کند.

 

انواع شن بر اساس چگالی

شن سبک دانه

به شن هایی چون پومیس، توف، رس، شیل، دیاتومیت و خاکسترهای آتشفشانی که آن ها چگالی پایینی دارند شن سبک دانه می گویند.

شن معمولی

به شن هایی که در اطراف ما به صورت طبیعی وجود دارد، شن معمولی می گویند. از این نوع شن در ساخت بتن هایی با وزن معمولی قابل استفاده است.

شن سنگین دانه

به دانه هایی مانند سرپانتین، مگنتیت، ایلمنیت، ژئوتیت، لیمونیت و باریت، شن های دانه سنگین می گویند که برای ساخت بتن هایی با وزن سنگین قابل استفاده است.

شن دوبار شور

شن‌های دوبار شور، دو مرتبه در معرض فرآیند شستشو قرار می‌گیرند. در این سنگدانه‌ها، میزان نرمه و ذرات ریز تقریبا به صفر می‌رسد. شستشوی دوباره سنگدانه‌های درشت معمولا بر روی ذخایر طبیعی استخراج شده از بستر رودخانه یا معادن با درصد ریزدانه‌های زیاد انجام می‌گیرد.

شن فوم شیشه‌ای  در پروژه‌های ساختمانی، عمرانی و محوطه‌سازی و همچنین  به عنوان سنگدانه اساس کف‌های صلب و سنگدانه عایق زیر صفحه ستون نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

شن کوهپایه ای

«شن کوهپایه ای» (Piedmont Gravel)،

سنگدانه‌های درشتی هستند که توسط جریان آب از ارتفاعات بالا به دامنه کوه منتقل شده و ذخیره‌ای را در زمین نسبتا صاف (با جریان آب کم) تشکیل داده‌اند.

 

شن فلاتی

«شن فلاتی» (Plateau Gravel)، لایه‌ای از ذرات شن در یک فلات (نواحی تخت و هموار کوهستانی) یا نواحی بالاتر از سطح دریا با اثر جریان آب است.

شن زردار

سنگ زردار، خاک زردار، رسوب زردار یا «شن زردار» (Pay Gravel)، یکی از انواع سنگدانه‌های درشت با درصد بالای طلا یا دیگر فلزات گران‌بها است. ذخایر شن‌های زردار به عنوان معادن پلاسری در نظر گرفته شده و معمولا به روش سنگ‌جوری استخراج می‌شوند.

 

شن رنگی

رنگ، یکی از ویژگی‌های فیزیکی شن‌ها است که با توجه سنگ منشا آن‌ها تعیین می‌شود. شن‌های رنگی، ذرات نسبتا درشتی هستند که برای مصارف تزئینی، محوطه‌سازی و ساخت انواع بتن‌ٰهای معماری مانند واش بتن و بتن اکسپوز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 

استخراج و فرآوری شن

سنگدانه‌های معدنی، با استفاده از ماشین‌آلات حفاری یا طی عملیات‌های حفاری و انفجار استخراج می‌شوند.

در مرحله بعد، مواد استخراجی برای خردایش، سرند کردن، جدایش، شستشو و غیره به واحد فرآوری یا اصطلاحا کارخانه تولید شن و ماسه منتقل می‌شوند