انتفاع مجانی به معنای استفاده از مال یا دارایی دیگری بدون پرداخت هیچ‌گونه وجه یا عوضی است. به عبارتی، فردی که از مال دیگری انتفاع مجانی می‌برد، از مزایا و منافع آن مال بهره‌مند می‌شود، بدون اینکه هزینه یا پاداشی در قبال آن پرداخت کند.
شرایط انتفاع مجانی:
* اجازه صریح یا ضمنی مالک: برای اینکه انتفاع مجانی قانونی تلقی شود، باید اجازه صریح یا ضمنی مالک وجود داشته باشد. اجازه صریح به معنای اجازه مستقیم و واضح مالک است، در حالی که اجازه ضمنی از رفتار یا اظهارات مالک قابل استنباط است.
* عدم پرداخت وجه یا عوض: در انتفاع مجانی، فرد استفاده‌کننده هیچ‌گونه وجه، کالا یا خدماتی را به عنوان عوض در قبال استفاده از مال پرداخت نمی‌کند.
مثال‌هایی از انتفاع مجانی:
* اقامت در خانه دوست: اگر فردی با اجازه دوست خود در خانه او اقامت کند و هیچ هزینه‌ای پرداخت نکند، این عمل یک نمونه از انتفاع مجانی است.
* استفاده از وسایل شخصی دیگران: استفاده از کتاب، لباس یا وسیله نقلیه دوست یا آشنا بدون پرداخت هزینه، نمونه دیگری از انتفاع مجانی است.
* استفاده از زمین کشاورزی دیگری برای چرای دام: اگر شخصی با اجازه مالک زمین، دام‌های خود را در زمین او چرا کند، این عمل نیز نوعی انتفاع مجانی محسوب می‌شود.
تفاوت انتفاع مجانی با اجاره:
* اجاره: در اجاره، فرد استفاده‌کننده موظف است به مالک اجاره بها پرداخت کند.
* انتفاع مجانی: در انتفاع مجانی، هیچ‌گونه وجهی پرداخت نمی‌شود.
اهمیت مفهوم انتفاع مجانی در حقوق:
* تعیین حدود حقوق مالکیت: مفهوم انتفاع مجانی به تعیین حدود حقوق مالک و حقوق فرد استفاده‌کننده از مال کمک می‌کند.
* حل اختلافات: در بسیاری از اختلافات حقوقی، مشخص کردن اینکه آیا استفاده از مال به صورت مجانی بوده یا خیر، برای حل اختلاف بسیار مهم است.
* مسئولیت مدنی: در مواردی که فردی بدون اجازه مالک از مال او استفاده کند و به آن خسارت وارد شود، مسئولیت مدنی خواهد داشت، حتی اگر این استفاده به صورت مجانی بوده باشد.
ماده 337 قانون مدنی به صراحت به موضوع استیفای منفعت از مال غیر می‌پردازد.