پنل آبگرمکن خورشیدی – پنل حرارتی خورشیدی
Solar Thermal Panel
پنل آبگرمکن خورشیدی ، پنلخورشیدی حرارتی و یک فناوری جذاب و کاربردی هستند که از انرژی خورشید برای تولید گرما، به جای برق، استفاده میکنند. این سیستمها در واقع نور خورشید را جذب کرده و آن را به گرما تبدیل میکنند تا برای مصارف مختلفی مانند گرمایش آب مصرفی یا گرمایش فضا مورد استفاده قرار گیرد.
آبگرمکن خورشیدی چگونه کار میکنند؟
عملکرد این پنلها بر اساس یک اصل ساده فیزیکی است: جذب انرژی و تبدیل آن به گرما. مراحل اصلی این فرآیند به شرح زیر است:
* جذب انرژی خورشیدی: کلکتور خورشیدی (Solar Collector) اصلیترین جزء یک پنل حرارتی است که یک صفحه سیاه و جاذب (که معمولاً از فلزاتی مانند مس یا آلومینیوم ساخته میشود)، نور خورشید را به صورت حداکثری جذب میکند. رنگ سیاه بهترین جاذب حرارت است.
* انتقال حرارت: یک مایع (معمولاً آب یا مایع ضد یخ) درون لولههایی که در پشت این صفحه جاذب قرار دارند، گردش میکند. این مایع با جذب گرمای صفحه، دمای آن افزایش مییابد.
* تبادل حرارت: مایع گرمشده به یک مبدل حرارتی (Heat Exchanger) در مخزن ذخیره آب منتقل میشود. در آنجا، گرمای خود را به آب تمیز و سردی که قرار است مصرف شود، منتقل میکند.
* ذخیرهسازی و استفاده: آب گرمشده در یک مخزن عایقبندیشده ذخیره میشود تا هر زمان که نیاز بود، برای حمام، شستشو یا گرمایش منزل مورد استفاده قرار گیرد.
انواع آبگرمکن خورشیدی بر اساس ساختار
* کلکتور تخت (Flat Plate Collector – FPC)
این مدلها رایجترین نوع پنلهای حرارتی هستند و شبیه به پنلهای فتوولتائیک به نظر میرسند. از یک صفحه جاذب سیاه، لولههای مایع و یک پوشش شیشهای تشکیل شدهاند و برای تأمین آب گرم مصرفی در ساختمانهای مسکونی بسیار مناسب هستند. (معمولاً از مس یا آلومینیوم با پوشش جذبکننده) و شیشه محافظ است.
سیال عامل (آب یا ضدیخ) از لولههای متصل به صفحه عبور میکند و گرم میشود.
مناسب آبگرم خانگی و گرمایش ساختمان.
دمای قابل تولید: حدود 50 تا 70 درجه سانتیگراد
گرمای تولیدی متوسط
میزان آب گرم تولیدی تقریبی: 25 تا 40 لیتر در روز برای هر متر مربع
توضیح ساده: مناسب آب گرم خانگی، راندمان متوسط، ساده و ارزان
* کلکتور لوله خلأ (Evacuated Tube Collector – ETC)
این نوع پنلها از لولههای شیشهای دوجداره تشکیل شدهاند که فضای بین آنها خلاء است. خلاء به عنوان یک عایق حرارتی بسیار قوی عمل میکند و از اتلاف گرما جلوگیری مینماید. این پنلها بازدهی بالاتری دارند، بهخصوص در هوای سرد یا ابری، و برای پروژههایی که به دمای بالاتری نیاز دارند (مانند گرمایش استخر یا گرمایش صنعتی) ایدهآل هستند.
لولههای شیشهای دو جداره که فضای بینشان خلأ است.
کارایی بالاتر نسبت به کلکتور تخت، مخصوصاً در مناطق سرد یا کمنور.
توانایی رسیدن به دماهای بالاتر.
پرکاربرد در سیستمهای صنعتی و تجاری.
دمای قابل تولید: حدود 60 تا 90 درجه سانتیگراد
گرمای تولیدی خوب
میزان آب گرم تولیدی تقریبی: 30 تا 50 لیتر در روز برای هر متر مربع
توضیح ساده: راندمان بالاتر، مناسب مناطق سرد و کم نور، کاربرد خانگی و نیمه صنعتی
* کلکتور سهموی خطی (Parabolic Trough Collector – PTC)
از آینههای سهموی برای متمرکز کردن نور خورشید روی یک لوله گیرنده استفاده میکند.
دماهای خیلی بالاتر (تا 400°C یا بیشتر) تولید میکند.
بیشتر در نیروگاههای حرارتی خورشیدی و صنایع بزرگ به کار میرود.
دمای قابل تولید: حدود 150 تا 400 درجه سانتیگراد
گرمای تولیدی بالا
میزان آب گرم تولیدی تقریبی: 80 تا 150 لیتر در روز برای هر متر مربع
توضیح ساده: مناسب گرمایش صنعتی یا نیروگاه، دمای بالا، برای آب خانگی معمولاً استفاده نمیشود
* کلکتور فرنل خطی (Linear Fresnel Collector)
مشابه سهموی خطی ولی با آینههای تخت یا کمی منحنی.
هزینه کمتر نسبت به PTC.
بیشتر برای تولید برق و کاربردهای صنعتی.
دمای قابل تولید: حدود 120 تا 300 درجه سانتیگراد
گرمای تولیدی بالا
میزان آب گرم تولیدی تقریبی: 70 تا 130 لیتر در روز برای هر متر مربع
توضیح ساده: مشابه سهموی خطی، هزینه کمتر، مناسب کاربردهای صنعتی و تولید انرژی حرارتی
* کلکتور دیش سهموی (Parabolic Dish Collector)
یک دیش سهموی نور را روی یک نقطه (گیرنده) متمرکز میکند.
توانایی تولید دماهای بسیار بالا (بیش از 500°C).
معمولاً برای تولید برق با موتور استرلینگ یا کاربردهای خاص صنعتی.
دمای قابل تولید: حدود 200 تا 500 درجه سانتیگراد
گرمای تولیدی خیلی بالا
میزان آب گرم تولیدی: وابسته به اندازه دیش، دهها تا صدها لیتر در روز
توضیح ساده: تولید انرژی حرارتی زیاد، دمای بسیار بالا، کاربرد صنعتی و نیروگاهی
*سیستم برج خورشیدی (Solar Power Tower)
آینههای متحرک (Heliostats) نور خورشید را روی یک گیرنده در بالای برج متمرکز میکنند.
تولید دماهای خیلی بالا (700°C یا بیشتر).
برای تولید برق در مقیاس نیروگاهی.
دمای قابل تولید: حدود 400 تا 700 درجه سانتیگراد
گرمای تولیدی خیلی زیاد
میزان آب گرم تولیدی: دهها تا صدها لیتر در روز، بسته به سطح آینهها
توضیح ساده: برای نیروگاه خورشیدی، تولید بخار و برق، دمای بسیار بالا
* سیستم هیبرید (PV/T – Photovoltaic Thermal)
ترکیبی از پنل خورشیدی فتوولتائیک (برق) و کلکتور حرارتی.
همزمان تولید برق و حرارت.
مناسب ساختمانهای مدرن و پروژههای بهرهوری انرژی.
📌 نکات مهم :
* خلاصه کاربردها:
– خانگی: کلکتور تخت و لوله خلأ
– تجاری و صنعتی: لوله خلأ، سهموی خطی، فرنل
نیروگاهی: دیش سهموی و برج خورشیدی
* اعدادی که در متن بالا ذکر شده، به صورت تقریبی و نسبی بر اساس شرایط استاندارد تابش خورشید محاسبه شدهاند:
تابش استاندارد فرضی 1000 وات بر متر مربع (W/m²)
ساعات تابش مفید برای این مقادیر: حدود 4–5 ساعت در روز برای پنلهای تخت و لوله خلأ، و حدود 5–7 ساعت در روز برای پنلهای تمرکزی و نیروگاهی
دمای محیط و زاویه نصب پنلها نیز فرض شده نزدیک به استاندارد تابش مستقیم خورشید در شرایط بهینه
به عبارت دیگر، این مقادیر برای شرایط تابش خورشید متوسط تا خوب در ایران (مثلاً تهران یا مناطق مرکزی) تقریب زده شدهاند و در مناطق با تابش کمتر یا سایه، تولید آب گرم واقعی کاهش مییابد.
انواع آبگرمکن خورشیدی بر اساس نوع جریان سیال و مدار
* سیستم باز
(Open Loop / Direct Circulation)
آب مصرفی مستقیماً از کلکتور عبور میکند.
مزایا: ساده، هزینه پایینتر، راندمان خوب در مناطق با یخزدگی کم.
معایب:
خطر یخزدگی در زمستان
ایجاد رسوب و خوردگی در لولهها
کاربرد: غالباً برای آب گرم خانگی در مناطق گرم یا بدون یخزدگی
* سیستم بسته
(Closed Loop / Indirect Circulation)
سیال انتقالدهنده (معمولاً ضدیخ یا آب با افزودنی) در یک مدار بسته جریان دارد و حرارت خود را به آب مصرفی یا منبع ذخیره منتقل میکند.
مزایا:
محافظت در برابر یخزدگی
کاهش رسوب و خوردگی
امکان استفاده در مناطق سرد و صنعتی
معایب:
هزینه بالاتر نسبت به سیستم باز
نیاز به مبدل حرارتی و پمپ
کاربرد: آب گرم خانگی و صنعتی، گرمایش ساختمان
کاربرد آبگرمکن خورشیدی
پنل آبگرمکن خورشیدی برای هر جا که نیاز به گرما یا آب داغ باشد کاربرد دارند، از خانه و استخر گرفته تا صنعت و نیروگاههای برق.
* آبگرم خانگی (Solar Water Heating):
رایجترین استفاده ، تأمین آبگرم مصرفی منازل، هتلها، بیمارستانها
* گرمایش فضا (Space Heating):
استفاده در سیستمهای رادیاتور، کفخواب یا فنکویل برای گرمکردن ساختمان
* گرمایش استخرها:
گرمکردن آب استخرهای ورزشی یا خانگی با هزینه کم
* کاربرد صنعتی:
پیشگرمایش آب یا سیالات در کارخانهها
صنایع غذایی (مثل لبنیات، نوشیدنیها)
صنایع شیمیایی (نیاز به آب داغ یا بخار)
* تولید برق (در مقیاس بزرگ):
در نیروگاههای حرارتی خورشیدی (CSP)، از پنلها یا آینههای سهموی برای گرمکردن سیال و تولید بخار توربین استفاده میشود
* کشاورزی:
خشککردن محصولات کشاورزی با هوای گرم خورشیدی
گرمایش گلخانهها در زمستان
ذخیره سازی حرارت در آبگرمکن خورشیدی
حرارتی فقط در طول روز و با تابش نور خورشید به طور مستقیم گرما تولید میکنند. اما این به معنی بیمصرف بودن آنها در شب نیست. سیستم این پنلها به گونهای طراحی شده که گرما را برای ساعات شب نیز ذخیره کند.
* ذخیرهسازی حرارت: گرمای تولیدی در طول روز به یک مخزن ذخیرهسازی عایقبندیشده منتقل میشود. این مخزن میتواند گرما را برای مدت زمان طولانی (حتی تا ۲۴ تا ۴۸ ساعت) نگه دارد.
* عملکرد شبانه: در شب یا روزهای ابری، سیستم از آب گرم ذخیرهشده در این مخزن برای تأمین نیازهای ساختمان استفاده میکند. به همین دلیل، شما حتی پس از غروب آفتاب هم آب گرم در اختیار خواهید داشت. اگر آب مخزن تمام شود، سیستمهای پشتیبان (مانند آبگرمکنهای گازی یا برقی) فعال شده و آب را گرم میکنند.
مقایسه هزینه آبگرمکن خورشیدی با دیگر سبستم ها
مقایسه هزینه به سه عامل اصلی بستگی دارد: هزینه اولیه، هزینه عملیاتی، و طول عمر سیستم.
* هزینه اولیه (نصب و خرید):
– در مقایسه با سیستمهای سنتی مانند آبگرمکنهای گازی یا برقی، هزینه اولیه نصب آبگرمکن خورشیدی بالاتر است.
– این هزینه شامل خرید پنلها، مخزن ذخیره، پمپها، لولهکشی و هزینههای نصب است.
* هزینه عملیاتی (مخارج روزانه):
– این نقطه قوت اصلی پنلهای حرارتی است. پس از نصب، هزینه عملیاتی آنها بسیار پایین است، زیرا منبع انرژی اصلی آنها (نور خورشید) رایگان است.
‘ در مقابل، سیستمهای سنتی مانند آبگرمکن گازی یا برقی به طور مداوم هزینه انرژی (گاز یا برق) ایجاد میکنند.
* بازگشت سرمایه و طول عمر:
– اگرچه هزینه اولیه بالاست، اما این سرمایهگذاری در طولانیمدت با کاهش چشمگیر در قبوض انرژی جبران میشود. دوره بازگشت سرمایه (مدت زمانی که طول میکشد تا صرفهجویی در انرژی، هزینه اولیه را پوشش دهد) معمولاً بین ۳ تا ۱۰ سال است.
– طول عمر پنلهای حرارتی بالاست و معمولاً بیش از ۲۰ سال کارایی دارند، که آنها را به یک راهحل پایدار و اقتصادی در بلندمدت تبدیل میکند.
چطور آبگرمکن خورشیدی انتخاب کنیم
۱ . ابتدا هدف را مشخص کن
فقط آبگرم مصرفی خانگی (DHW)، یا گرمایش فضا، یا استخر/صنعت؟ (نوع سیستم و اندازهگیری کاملاً متغیر است).
۲ . انتخاب نوع کلکتور (دو گزینه اصلی)
Evacuated-tube (لوله خلا / heat-pipe): کارایی بالاتر در هوای سرد و نور کم؛ دمای خروجی بالاتر؛ مناسب اقلیمهای سرد و وقتی فضای مؤثر محدود است. ولی قیمت اولیه بالاتر و حساسیت به دما/اُورتِمپ دارد.
Glazed flat-plate (صفحه تخت پوشیده): ارزانتر، بادوامتر، خوب در بیشتر شرایط آفتابی؛ در هوای خیلی سرد کارایی کمتر دارد. برای اکثر خانهها گزینه معقول و کممسئله است.
۳ . نوع سیستم
Thermosiphon (جریان طبیعی): ساده، کمهزینه، مناسب در سیستمهای خورشیدی خانگی که تانک بالاتر از کلکتورها نصب شود.
Active (پمپی، مدار بسته با ضدیخ/Glycol): بهتر برای اقلیمهای یخبندان (برای جلوگیری از یخزدگی) و نصبهای سقف که تانک در داخل قرار دارد.
۴ . ابعاد و اندازه و قاعده سرانگشتی (sizing)
(اینها قواعد سرانگشتی برای برآورد اولیهاست)
ابعاد پنل : برای flat-plate معمولاً ~1.0–1.5 مترمربع کلکتور مؤثر به ازای هر نفر، برای evacuated tube حدود 0.8–1.2 مترمربع به ازای هر نفر (بسته به اقلیم و مصرف).
حجم تانکر : حدود 50–60 لیتر تانک آب گرم به ازای هر مترمربع کلکتور یا ~20 لیتر به ازای هر نفر توصیه شده در بعضی دستورالعملها. برای ایمنی طراحی، معمولاً بهتر است سیستم را برای پوشش 60–70٪ تقاضای سالانه طراحی کنند (نه ۱۰۰٪).
۵ . نکات اقلیمی و نصب
اگر منطقهات سرد یا ابری است: evacuated tube بهتر عمل میکند.
در منطقه بدون یخبندان یا استخرها: flat-plate unglazed هم میتواند اقتصادی باشد.
جهت و شیب: سطح جنوبی (در نیمکره شمالی) و زاویه نزدیک عرض جغرافیایی یا کمی کمتر/بیشتر بر حسب هدف (تابستان/زمستان)؛ از سایهدهی اطراف جلوگیری شود.
۶ . حفاظت و کنترل (بسیار مهم)
در مناطق یخبندان: استفاده از مدار بسته با مخلوط ضدیخ (glycol) و مبدل حرارتی.
محافظت در برابر داغشدن (stagnation) ، مخصوصاً برای evacuated-tube: تانک و راهکارِ بایپس/خنککننده برای تابستان نیاز است.
۷ .معیارهای فنی
(که باید از تامینکننده کسب اطلاع شود)
– نوع و ناحیه (aperture) کلکتور و مساحت مؤثر (m²).
– منحنی راندمان در دمای مختلف (efficiency curve یا test report).
– حداکثر دمای ایستادن (stagnation temp) و توصیههای طراحی برای جلوگیری از اوورتِمپ.
– گارانتی و عمر مفید لوله/شیشه/مبدل و در دسترس بودن قطعات یدکی.
– شواهد تست و استانداردها (مثلاً گواهیهای معتبر یا گزارشهای آزمایشی، NRCan یا استانداردهای محلی).
۸ . هزینه و بودجه
⚠️ توجه : از ۲–۳ تامینکننده پیشنهاد فنی و گزارش عملکرد بخواه (مشخصات و منحنی راندمان).
محاسبه هزینه
مفروضات اولیه برای محاسبه
برای انجام یک محاسبه دقیق، لازم است مفروضاتی را در نظر بگیریم. این مفروضات بر اساس استانداردهای مهندسی و شرایط اقلیمی شهر تهران انتخاب شدهاند:
* نوع پنل: از پنلهای لولهخلا (Evacuated Tube) استفاده میشود که راندمان بالاتری دارند و برای مناطق با آب و هوای سرد در زمستان مناسبتر هستند.
* میزان مصرف: میانگین مصرف آب گرم به ازای هر نفر در روز، ۵۰ لیتر در نظر گرفته شده است.
* دمای آب: دمای مورد نظر برای آب گرم مصرفی ۴۵ درجه سانتیگراد در نظر گرفته شده و دمای آب ورودی (بهخصوص در فصول سرد) حدود ۱۵ درجه سانتیگراد فرض شده است.
* بازده سیستم: فرض بر این است که سیستم خورشیدی حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از انرژی مورد نیاز برای گرمایش آب را تأمین میکند.
* تابش خورشید در تهران: میانگین تابش روزانه در تهران حدود ۵ کیلووات ساعت بر متر مربع (kWh/m²) در نظر گرفته شده است.
محاسبه مدل فرضی
(یک ساختمان ۱۰ واحدی با ۱۵۰۰ متر بنای مفید در تهران و حدود ۴۰ نفر ساکن)
* محاسبه مصرف روزانه آب گرم:
* کل مصرف روزانه: ۴۰ نفر × ۵۰ لیتر/نفر = ۲۰۰۰ لیتر در روز
* محاسبه انرژی گرمایی مورد نیاز:
* برای گرم کردن ۲۰۰۰ لیتر آب از دمای ۱۵ درجه به ۳۵ درجه سانتیگراد، به انرژی معادل حدود ۷۰ کیلووات ساعت در روز نیاز است.
* محاسبه تعداد پنلهای خورشیدی:
* هر متر مربع پنل لولهخلا به طور متوسط حدود ۱.۴ کیلووات ساعت انرژی گرمایی در روز تولید میکند.
* سطح کلکتور مورد نیاز: ۷۰ کیلووات ساعت / ۱.۴ کیلووات ساعت بر متر مربع = ۵۰ متر مربع
* با توجه به اینکه هر پنل لولهخلا (حدود ۳۰ لوله) تقریباً ۲.۵ متر مربع مساحت دارد:
* تعداد پنل مورد نیاز: ۵۰ متر مربع / ۲.۵ متر مربع = ۲۰ پنل
* حجم مخزن ذخیره:
* برای ذخیره آب گرم مصرفی روزانه، به مخزنی با حجم حداقل ۲۰۰۰ لیتر نیاز است. این مخزن میتواند به صورت یکپارچه یا چند مخزن کوچکتر متصل به هم در موتورخانه یا روی پشت بام نصب شود.
* هزینه تقریبی اولیه:
* برآورد هزینه دقیق بدون استعلام از شرکتهای متخصص ممکن نیست. با این حال، به صورت یک مدل کاملاً فرضی و با در نظر گرفتن نوسانات بازار و هزینههای نصب، لولهکشی و مخزن، میتوان هزینه اولیه این پروژه را بین ۷۰۰ تا ۱ میلیارد تومان (دلار ۸۰۰ هزار ریال ) تخمین زد.
* صرفهجویی سالانه و دوره بازگشت سرمایه:
* انرژی گرمایی تولید شده توسط سیستم خورشیدی در سال حدود ۱۵,۳۰۰ کیلووات ساعت است. با در نظر گرفتن اینکه هر متر مکعب گاز حدود ۱۰ کیلووات ساعت انرژی دارد، این مقدار معادل ۱۵۳۰ متر مکعب گاز در سال است.
* با توجه به تعرفه پلکانی گاز در ایران، قیمت هر متر مکعب گاز برای مصارف بالا در سال ۱۴۰۳ حدود ۱۱۴۰ تومان اعلام شده است.
* صرفهجویی سالانه در هزینه گاز: ۱۵۳۰ متر مکعب × ۱۱۴۰ تومان/متر مکعب = حدود ۱.۷۵ میلیون تومان
* دوره بازگشت سرمایه: در این مدل فرضی، اگر هزینه اولیه را ۱ میلیارد تومان و صرفهجویی سالانه را ۱۷۵ میلیون تومان در نظر بگیریم، دوره بازگشت سرمایه حدود ۶ سال خواهد بود.
⚠️ توجه : این محاسبات یک برآورد کلی بر اساس اطلاعات موجود هستند. برای دریافت اطلاعات دقیقتر و متناسب با شرایط پروژه شما، توصیه میشود از یک مشاور یا شرکت متخصص در زمینه سیستمهای خورشیدی مشاوره حضوری دریافت کنید. و این نمونه را ملاک قرار ندهید.
برندهای معروف آبگرمکن خورشیدی
* ویسمان (Viessmann) – آلمان – پنل تخت و لوله خلأ
* بوش (Bosch Thermotechnology) – آلمان – پنل تخت
* آریستون (Ariston) – ایتالیا – پنل تخت
* ریم (Rheem) – آمریکا – پنل تخت
* آپریکوس (Apricus) – استرالیا – پنل تخت و لوله خلأ
* سولار هارت (Solahart) – استرالیا – لوله خلأ
* ترموتک (Thermotech) – چین – لوله خلأ
* SunMaxx – آمریکا – لوله خلأ
* DHW Solar – آمریکا – لوله خلأ
* ابنگوا سولار (Abengoa Solar) – اسپانیا – سیستم تمرکزی صنعتی (سهموی/برج)
* برایتسورس انرژی (BrightSource Energy) – آمریکا – سیستم تمرکزی صنعتی (برج خورشیدی)
* شوت سولار (Schott Solar) – آلمان – لوله خلأ و سیستم تمرکزی
* فلابگ سولار (Flabeg Solar) – آلمان – سیستم تمرکزی صنعتی (آینه سهموی/فرنل)
پیمانکاران و مجری آبگرمکن خورشیدی
* سولارکار (Solar Kar) – ایران – طراحی، تأمین و نصب – پنل تخت
فنآوران انرژیهای سبز (آویسا) (Avisa) – ایران – تولید و نصب – پنل تخت
* مهر افروز قرین (Mahrfarooz Gharin) – ایران – تأمین و نصب – پنل تخت
* مهندسی و صنعتی تبخیر (Tabkhir Engineering) – ایران – طراحی و اجرا – پنل تخت
* سولار پلار (Solar Polar) – ایران – طراحی، تولید و نصب – پنل تخت و لوله خلأ
نکاتی در خصوص انتخاب مجری آبگرمکن خورشیدی
– تجربه نصب سیستمهای خورشیدی مشابه و تعداد پروژههای موفق
– داشتن مجوزهای فنی و استانداردهای ملی و بینالمللی
– ارائه گارانتی نصب و خدمات پس از فروش
– توانایی طراحی سیستم مطابق با شرایط تابش و مصرف واقعی ساختمان
توجه : بسیاری از برندهای معتبر مثل Viessmann، Bosch، Apricus و Solahart شبکهای از نمایندگان و نصبکنندگان رسمی دارند که نصب استاندارد و گارانتی را تضمین میکنند.
خرید آبگرمکن خورشیدی
عوامل موثر در هزینه پنل خورشیدی حرارتی ، نوع پنل، مساحت و تعداد پنلها، راندمان و کیفیت ساخت، سیستم جریان و نوع نصب، مخزن ذخیره آب، موقعیت جغرافیایی و شرایط محیطی، هزینه خدمات و نصب، تجهیزات جانبی و اتوماسیون ، نرخ ارز، مالیات و تعرفههای واردات، هزینه حمل و نقل و لجستیک، ضمانت و خدمات پس از فروش، برند و کشور سازنده، پیچیدگی طراحی سیستم، عمر مفید و نگهداری سیستم می باشد.
موضوعات مرتبط
*